Η Αικατερίνη Κουμαριανού δηλώνει ότι ο κατάλληλος τρόπος, για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο είναι η συναίνεση και η συστράτευση.
Συνέντευξη στη Γιούλη Eπτακοίλη
Η Αικατερίνη Κουμαριανού είναι από τους ανθρώπους με συμμετοχή και παρουσία στη μεταπολεμική ελληνική κοινωνία. Ιστορικός με αντικείμενο τη μελέτη της ελληνικής παιδείας,θεωρημένης εν σχέσει με την ευρωπαϊκή ιστορία των ιδεών, έχει παρουσιάσει ικανό αριθμό δημοσιευμάτων. Διαδέχθηκε τον Κ.Θ. Δημαρά στην έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (1978-1983). Δίδαξε επίσης ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Επί μακρό χρονικό διάστημα δίδαξε ελληνική γλώσσα, λογοτεχνία και ελληνική ιστορία στο αμερικανικό ίδρυμα College Year in Athens.
Πέρα και πάνω απ’ όλα αυτά, όμως, η Αικατερίνη Κουμαριανού είναι ακέραιος, ξεχωριστός άνθρωπος, σε διαρκή εγρήγορση, με ανοιχτό βλέμμα, μια γυναίκα που όση σοφία κι αν απέκτησε στη ζωή της παραμένει απλή και ισότιμη συνομιλήτρια.
Ένα έργο ζωής για τον Ελληνικό Τύπο που έχει ήδη ολοκληρωθεί και εκδίδεται από τις εκδόσεις «Ερμής» και το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει μέσα στο καλοκαίρι, στάθηκε η αφορμή για μια συνάντηση μαζί της. Σε μια στιγμή που αυτού του είδους οι πνευματικοί άνθρωποι είναι απαραίτητοι περισσότερο από ποτέ, η Αικατερίνη Κουμαριανού δηλώνει με σαφήνεια ότι ο κατάλληλος τρόπος για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο είναι η εγρήγορση, η συναίνεση, η συστράτευση.
– Με ανησυχεί πολύ το γεγονός ότι υπάρχει μια πολιτική εξουσία, η οποία μοιάζει να αιωρείται, ωσάν να μην έχει καμία επαφή και εμείς όλοι αποκάτω να παραμένουμε ως ανίδεοι και ανήμποροι. Πρόκειται για μια πολιτική ηγεσία που δεν μπορεί ή αρνείται να αξιοποιήσει τις δυνάμεις αυτού του τόπου. Αυτό με ανησυχεί.
Διότι δεν βλέπω μια αποφασιστική κίνηση, ώστε να πραγματοποιηθεί η συστράτευση, η συσπείρωση. Βλέπω να καταγινόμαστε συχνά με πράγματα ασήμαντα, την ώρα που ο κόσμος χάνεται, και τις πολιτικές δυνάμεις να κατατρώγονται με τις εσωτερικές τους διαμάχες. Φαίνεται ωσάν κανείς να μην προσπαθεί για κάτι ουσιαστικό, όπως είναι ιδίως η συνένωση των δυνάμεων.
Φέρνω στον νου μου το παράδειγμα του Κοραή, όταν τον Οκτώβριο του 1820 σε γράμμα του προς τον Κωνσταντίνο Κοκκινάκη, εκδότη του ελληνικού περιοδικού της Βιέννης «Λόγιος Ερμής», την ώρα που ο ελληνικός λαός ήταν ακόμη υπόδουλος, να προτείνει τη δημιουργία ενός Ταμείου Αλληλεγγύης για την προαγωγή των θεμάτων της παιδείας, με την προοπτική ότι όλοι θα συνεισέφεραν σε αυτό, ο καθένας σύμφωνα με τις οικονομικές του δυνατότητες, από τη φτωχή χήρα έως τον πλούσιο έμπορο Ελληνα. Είναι προφανές ότι η πρόταση του Κοραή δεν απέβλεπε απλώς ή μόνο στη συγκέντρωση χρημάτων, αλλά κυρίως ότι μέσω αυτής της ενέργειας θα υπήρχαν οι δυνατότητες συσπείρωσης των δυνάμεων του έθνους σε μια περίοδο κρίσιμη και καθοριστική.
«Αναγέννηση».
– Φυσικά και υπάρχουν δυνάμεις. Ό,τι όμως με απασχολεί και μου δημιουργεί ερωτήματα, είναι γιατί δεν χρησιμοποιούνται αυτές οι δυνάμεις. Θα περίμενε κανείς από τις υπεύθυνες ηγεσίες κάποιες σωστές κινήσεις ώστε να πραγματοποιηθεί η συστράτευση. Πιστεύω ότι μια κίνηση αυτής της μορφής θα αποτελούσε και την ασφαλέστερη οδό προς την ανάκαμψη.
– Πώς ανακάμπτει ένας λαός από τις μεγάλες κρίσεις; Τι έχει δείξει η Ιστορία;
– Το ερώτημα είναι πολύ σοβαρό. Όπως καταλαβαίνετε δεν είναι δυνατόν να απαντηθεί με τρόπο πρόχειρο και συνοπτικό. Θα ήθελα να σημειώσω όμως ότι το πρόβλημα σήμερα δεν είναι μόνο ελληνικό. Υπάρχει διεθνώς ανησυχία και αναταραχή, διότι διαπιστώνεται μια γενικότερη επίθεση, από την οποία πλήττονται οι λαοί και η δημοκρατία. Ουσιαστικά, η ελευθερία.
Όσον αφορά την κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα την τελευταία περίοδο, θα ήθελα να σημειώσω ότι έχουμε ακολουθήσει έναν δρόμο χωρίς οράματα και σωστό σχεδιασμό, ότι επιδιώξαμε την καθολική ευδαιμονία με γνώμονα τα υλικά αγαθά εις βάρος κάθε πραγματικής κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης.
– Η πνευματική ηγεσία στέκεται στο ύψος της;
– Δεν μπορώ να διαχωρίσω τις ευθύνες της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας, οι οποίες αναλογικά ανήκουν σε όλους. Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω ορισμένες συμπεριφορές έκδηλες ιδίως στον πανεπιστημιακό χώρο, όπου πολιτικές παρατάξεις, πολιτικά συνθήματα και ακαδημαϊκοί κύκλοι συμφύρονται και διαπλέκονται, ευτελίζοντας και ακυρώνοντας κάθε ακαδημαϊκή διαδικασία.
– Ανησυχείτε μήπως τα καλά μυαλά αυτού του τόπου επιλέξουν να ζήσουν εκτός Ελλάδας;
– Τα καλά μυαλά πάντα έφευγαν και θα εξακολουθήσουν να φεύγουν. Είναι άτομα με δυνατότητες, με ερωτήματα και ανησυχίες, που επιθυμούν να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις, μεγαλύτερες εμπειρίες, καλύτερες συνθήκες έρευνας και εργασίας. Σήμερα, η φυγή είναι ίσως πολύ πιο επιτακτική. Και τούτο, διότι τώρα βρισκόμαστε σ' ένα κομβικό σημείο, καθώς προκύπτουν για τους νεώτερους θέματα ακόμη και απλής επιβίωσης. Ας ελπίσουμε ότι η λύση του σύνολου ελληνικού προβλήματος θα αποτρέψει την ευρύτερη διαρροή και απώλεια σημαντικών δυνάμεων.
– Μιλήσατε για τη συμβολή της παιδείας στην ανάκαμψη. Με αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα είστε αισιόδοξη;
– Θα ήθελα να σημειώσω ότι προσωπικά δεν έχω σταδιοδρομήσει στην εκπαίδευση ανεξάρτητα από το γεγονός ότι έχω διδάξει πολύ. Δεν μετέχω συνεπώς ενεργά στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, για να μπορώ να το κρίνω σωστά και δίκαια. Θα είχα ωστόσο να παρατηρήσω κάτι που κατεξοχήν χαρακτηρίζει τον ελληνικό βίο και αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στην πρόοδο και φυσικά στην εκπαίδευση: εννοώ την ασυνέχεια και την ασυνέπεια που χαρακτηρίζουν συχνά τις πράξεις και τις ενέργειές μας. Πρόκειται για ένα μικρό παράδειγμα από τους λόγους, για τους οποίους δεν μπορώ να είμαι αισιόδοξη ως προς το χώρο της παιδείας.
Παρατηρώ λοιπόν ότι κάθε φορά ο νέος υπουργός Παιδείας, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του, δεν ασχολείται με όσα είχαν ήδη πραγματοποιηθεί σε αυτό το πεδίο από τον ή τους προκατόχους του, αλλά προσπαθεί κυριολεκτικά να τα ξηλώσει όλα. Και δεν αναφέρομαι βεβαίως σε θέματα ειδικότερα όπως η κατάργηση της βάσης του 10, αλλά και σε ζητήματα καθοριστικά για το μέλλον της εκπαίδευσης στον τόπο μας, σε όλους τους τομείς.
Παρακολουθούμε κάθε φορά να αλλάζουν προγράμματα, οργανωτικά συστήματα, τα σχολικά βιβλία, με αποτέλεσμα το εκπαιδευτικό μας σύστημα να υφίσταται συνεχώς μετατροπές, χωρίς να είναι σίγουρο ότι οι καινούργιες προσαρμόζονται με τις υπάρχουσες ανάγκες, χωρίς να είναι βέβαιο ότι επωφελούμαστε εντέλει από μεθόδους δοκιμασμένες που θα συμβάλλουν στη βελτίωσή του.
Σκέπτομαι π.χ. ορισμένες παρεμβάσεις, πραγματικά νεωτερικές, που έγιναν στα προγράμματα των σχολείων στην υπόδουλη Ελλάδα τον 18ο και τον αρχόμενο 19ο αιώνα, ενδεικτικές του θετικού και δημιουργικού πνεύματος που επικράτησε με επιτυχία στην εκπαίδευση, δίνοντας συγχρόνως τη δυνατότητα ανανέωσης και βελτίωσης του ελληνικού κοινωνικού βίου. Θα θύμιζα και άλλες πολλές γενναίες προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς για την αναμόρφωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Θα σημείωνα τις δράσεις τις οποίες ανέλαβαν για τη βελτίωση και τη μεταρρύθμισή του, την περίοδο 1910-1920, εμπνευσμένοι διανοητές, ο Αλ. Δελμούζος, ο Δημ. Γληνός και άλλοι, με την ίδρυση του «Εκπαιδευτικού Ομίλου».
Στη σημερινή κρίσιμη κατάσταση έχουμε ανάγκη, μάλιστα στα θέματα της παιδείας, από περισσότερη σύμπνοια, αποφασιστική προσήλωση στην αναγνώριση και μελέτη των ουσιαστικών προβλημάτων, συνεργασία των φορέων, γόνιμες προσεγγίσεις και προτάσεις για βελτιώσεις σε όλες τις βαθμίδες, όχι μόνο διεκδικήσεις, μάλιστα για ικανοποίηση οικονομικών αποκλειστικά σχεδόν αιτημάτων.
Υπάρχουν, φοβούμαι κάποια χαρακτηριστικά ενδημικά στο κοινωνικό σώμα την περίοδο αυτή: καταφανής προσήλωση στο χρήμα και τον εύκολο πλουτισμό, με επακόλουθο νεοπλουτικούς τρόπους διαβίωσης, σχέσεις και συμπεριφορές αντικοινωνικές, έλλειψη σεβασμού προς τον άλλο, ολιγωρία, αν όχι περιφρόνηση για το χώρο και το περιβάλλον, πολλές δραστηριότητες αντιπαραγωγικές, εγκατάλειψη υγιών ενασχολήσεων, όπως είναι οι καλλιέργειες της γης και η παραγωγή. Εξάλλου η αλόγιστη εισδοχή των νέων στα πανεπιστήμια έχει ως αποτέλεσμα για ορισμένα κοινωνικά σύνολα επαρχιακών περιοχών, όπου πανεπιστημιακά τμήματα, να αναπτύσσονται, παρασιτικές οικονομικές δραστηριότητες αντί για δημιουργικές ενασχολήσεις.
Υπάρχει εντούτοις σημαντικό απόθεμα υγιών, νέων δυνάμεων, τις οποίες οι ηγεσίες, οι εμπνευσμένες ηγεσίες, εφόσον υπάρξουν, οφείλουν να συσπειρώσουν. Να ενεργοποιήσουν. Υπάρχει ανάγκη πραγματικής μέριμνας για τις νεώτερες γενιές, αλλά και για κοινωνική αλληλεγγύη. Ισως έτσι θα μπορέσουμε να αποφύγουμε περαιτέρω κρίσεις και καταστροφές.
Πιστεύω πως είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζεις τις οφειλές σου προς και από κάθε κατεύθυνση.
Θεωρώ πως είμαι τυχερή γιατί έχω δημιουργήσει στη ζωή μου ένα πλέγμα σχέσεων και φιλίας με πολλούς ανθρώπους γύρω μου. Με τους μεγάλους και ιδίως με τους νεώτερους. Χαίρομαι πολύ τη φιλία που μου δείχνουν οι νεώτεροι, παλαιοί φοιτητές μου και τώρα οι ίδιοι ώριμοι, με αξιόλογες ο καθένας τους επιδόσεις. Είναι οι σχέσεις που σου δίνουν ανάσα ζωής. Είναι ανάγκη να έχεις τα μάτια σου και τ’ αυτιά σου ανοιχτά. Να είσαι κοντά στον άλλο, να τον σέβεσαι και να τον εκτιμάς. Να σέβεσαι τις δικές του προσπάθειες, να εκτιμάς τις δικές του προτεραιότητες, τις δικές του αναζητήσεις και αγωνίες. Να συμμετέχεις και, όσο μπορείς, να προσφέρεις. Αλλά και να δέχεσαι τις προσφορές με ταπεινοφροσύνη.
www.kathimerini.gr (4-7-2010)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου