Εθνικές ομάδες ή εθνικισμός;

     Ζούμε στον ρυθμό του Μουντιάλ. Η «παγκόσμια γιορτή του ποδοσφαίρου», όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζεται, ξεπερνά ωστόσο το ίδιο το ποδοσφαιρικό γεγονός, την αθλητική αναμέτρηση μέσα στο γήπεδο και τη συγκίνηση της κερκίδας, και γίνεται κοινωνικό, οικονομικό, πολιτισμικό και πολιτικό γεγονός.
     Η Γαλλία βίωσε ως εθνική ταπείνωση την απείθαρχη συμπεριφορά των παικτών της, οι αγγλικές εφημερίδες χλεύασαν με το χαρακτηριστικό βρετανικό ύφος τον αποκλεισμό της Εθνικής τους από τη Γερμανία, η παγκόσμια πρωταθλήτρια Ιταλία «ταπεινώθηκε» από την άσημη Σλοβακία, ενώ στις πατρίδες των νικητών γίνονται κάθε φορά έξαλλοι πανηγυρισμοί για κάθε γκολ και κάθε νίκη. Τα εθνικά σύμβολα και τα εθνικά χρώματα στολίζουν πρόσωπα, ρούχα και πανό, δίνοντας το ύφος της λαϊκής γιορτής στο κατ΄ εξοχήν λαϊκό άθλημα με παγκόσμια απήχηση. Όλες οι αναμετρήσεις στο Μουντιάλ είναι χρωματισμένες από τις αντιπαραθέσεις εθνών.
     Πέρα από τα εθνικά σύμβολα που κυριαρχούν στις κερκίδες, στο γήπεδο μεταφέρονται συμβολικά οι εθνικές συγκρούσεις. Παραδοσιακοί «εχθροί» ξαναζούν μέσα από τον ποδοσφαιρικό αγώνα την αντιπαλότητά τους. Χώρες «αδύναμες», όπως η Αργεντινή ή η Γκάνα, ανακτούν εθνικό γόητρο μέσα στο γήπεδο και βιώνουν το γκολ ως πράξη εθνικής αξιοπρέπειας.

    Η παρουσία των πολιτικών ηγετών στις κερκίδες για ένα άθλημα, που για κάποιους από αυτούς είναι αν όχι αντιπαθές πάντως ανοίκειο (π.χ. Άνγκελα Μέρκελ), επιβεβαιώνει τις πολιτικές διαστάσεις του ποδοσφαίρου και τη σύνδεσή του με την εθνική ταυτότητα. Ο Μουσολίνι, για παράδειγμα, χρησιμοποίησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1934 για την προώθηση του φασιστικού ιδεώδους και της προσωπικής του ισχύος.
    Η μαζικότητα και η λαϊκότητα του αθλήματος, το πάθος που εμπνέει το ποδόσφαιρο, η αφοσίωση και, συχνά, ο φανατισμός του οπαδού μιας ομάδας έχουν οδηγήσει πολλούς να μιλήσουν για «σύγχρονη θρησκεία» με καθεδρικούς ναούς τα γήπεδα. Αυτές οι ιδιότητες του ποδοσφαίρου επιτρέπουν την εργαλειοποίησή του από παντός είδους εθνικισμούς.

Της Χριστίνας Κουλούρη, καθηγήτριας Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
www.tovima.gr (11-7-2010)