Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2011

Τα τρία στάδια του δρόμου της ζωής

         Ο Κίρκεγκωρ έλεγε ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικές δυνατότητες ύπαρξης. O ίδιος χρησιμοποιούσε τον όρο "στάδια". Πρόκειται για το "αισθητικό στάδιο", το "ηθικό στάδιο" και το "θρησκευτικό στάδιο". Διαλέγοντας τη λέξη "στάδιο", θέλει να δείξει ότι μπορεί κανείς να ζει σ’ ένα από τα δυο κατώτερα στάδια και ξαφνικά να επιχειρήσει το άλμα προς το τρίτο και ανώτερο. Πολλοί άνθρωποι, όμως, περνούν τη ζωή τους σ’ ένα στάδιο μόνο.
       Όποιος ζει στο αισθητικό στάδιο ζει τη στιγμή και προσπαθεί να πετύχει πάντα την ηδονή. Καλό είναι ό,τι είναι ωραίο, χαριτωμένο ή ευχάριστο. Απ’ αυτή την άποψη, ένας τέτοιος άνθρωπος ζει εξ ολοκλήρου στον κόσμο των αισθήσεων. Είναι παραδομένος στους πόθους του και στις διαθέσεις του. Αρνητικό είναι οτιδήποτε δεν τον ευχαριστεί ή δεν το γουστάρει, όπως λέμε σήμερα.
       Σ’ αυτό το στάδιο ζει και ο χαρακτηριστικός ρομαντικός φιλόσοφος, διότι οι απολαύσεις δεν είναι μόνο σαρκικές. Ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει την πραγματικότητα – ή την τέχνη ή τη φιλοσοφία – με παιχνιδιάρικη διάθεση, ζει στο αισθητικό στάδιο.
       Όποιος ζει στο αισθητικό στάδιο είναι επιρρεπής στα συναισθήματα του φόβου και του κενού. Αν, όμως, τα νιώσει και τα γνωρίσει, τότε υπάρχει ακόμη ελπίδα γι’ αυτόν. Για τον Κίρκεγκορ, ο φόβος είναι σχεδόν κάτι θετικό, αποτελεί δείγμα πως το άτομο βρίσκεται σε "υπαρξιακή κατάσταση". Και τότε, μπορεί ν’ αποφασίσει μονάχο του αν θα επιχειρήσει το άλμα προς ένα ανώτερο στάδιο. Το άλμα αυτό ή γίνεται ή δε γίνεται. Το "παραλίγο" δε βοηθάει καθόλου. Μόνο όποιος κάνει στ’ αλήθεια το άλμα, θα βρεθεί σε καλύτερη κατάσταση. Ή ναι ή όχι. Δεν υπάρχει ενδιάμεση απάντηση. Ούτε μπορεί κάποιος άλλος να πραγματοποιήσει το άλμα για λογαριασμό σου. Μόνος σου πρέπει ν’ αποφασίσεις και μόνος σου να το τολμήσεις.
       Όταν ο Κίρκεγκωρ μιλάει γι’ αυτή την απόφαση, μας θυμίζει λίγο τον Σωκράτη, που έλεγε ότι κάθε αληθινή γνώση έρχεται από μέσα μας. Το ίδιο και η επιλογή, που οδηγεί έναν άνθρωπο από το αισθητικό στο ηθικό ή στο θρησκευτικό στάδιο, πρέπει να έρθει από μέσα του. Αυτό ακριβώς περιγράφει και ο Ίψεν στον "Πέερ Γκιντ". Μία επίσης μεγαλοφυή περιγραφή υπαρξιακής επιλογής, που προκύπτει από την εσωτερική ανάγκη και απόγνωση του ατόμου, βρίσκουμε και σ’ ένα μυθιστόρημα του Ρώσου Ντοστογιέφσκι. O τίτλος του είναι "Έγκλημα και Τιμωρία".

      Τέλος, ο Κίρκεγκωρ λέει ότι όποιος παίρνει τη ζωή στα σοβαρά επιλέγει ένα ανώτερο στάδιο. Και περνάει πρώτα πρώτα στο ηθικό στάδιο. Το στάδιο αυτό είναι γεμάτο σοβαρότητα και συνεπείς επιλογές, σύμφωνες με τους ηθικούς κανόνες. Ας θυμηθούμε την καντιανή Ηθική του Καθήκοντος, που απαιτεί από τον άνθρωπο μια ζωή σύμφωνη με τον Ηθικό Νόμο. Όπως κι ο Καντ, έτσι κι ο Κίρκεγκορ στρέφει προπάντων την προσοχή του στη διάθεση του ανθρώπου. Το σημαντικό δεν είναι τι θεωρεί κανείς σωστό και λάθος, το σημαντικό είναι να πράττει κάτι, επειδή πιστεύει ότι αυτό είναι το σωστό. O άνθρωπος που βρίσκεται στο αισθητικό στάδιο διακρίνει τα πράγματα σε ευχάριστα και δυσάρεστα. O άνθρωπος που βρίσκεται στο ηθικό στάδιο τα διακρίνει σε σωστά και λάθος.
      Και δεν σταματάει ο Κίρκεγκορ ούτε εδώ. Ακόμα κι ο άνθρωπος του καθήκοντος, λέει, θα βαρεθεί κάποτε να κάνει το καθήκον του με συνέπεια και τάξη. Πολλοί άνθρωποι περνούν μια τέτοια φάση κορεσμού και κόπωσης, στα μισά περίπου της ζωής τους. Και τότε αρκετοί απ’ αυτούς ξαναπέφτουν στις διασκεδάσεις του αισθητικού σταδίου.
     Ορισμένοι, όμως, κάνουν το άλμα στο επόμενο στάδιο, στο θρησκευτικό στάδιο. Τολμούν το πραγματικά μεγάλο άλμα στον απέραντο ωκεανό της αβεβαιότητας, στον απέραντο ωκεανό της πίστης. Προτιμούν την πίστη από την αισθητική απόλαυση και τις επιταγές της λογικής. Και παρόλο που μπορεί να ‘ναι φριχτό, το να "πέσει κανείς στα χέρια του ζωντανού Θεού", όπως λέει ο Κίρκεγκορ, μόνο τότε μπορεί ο άνθρωπος να συμφιλιωθεί πραγματικά με την ύπαρξη του την ίδια. Και το θρησκευτικό στάδιο σύμφωνα με αυτόν είναι συνώνυμο του χριστιανισμού.

sciencearchives.wordpress.com

Τρίτη 27 Σεπτεμβρίου 2011

Όταν η κοινωνία σιωπά και περιμένει...

       H Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία έθεσε ένα ερώτημα που είναι στα χείλη όλων. «Γιατί οι αγανακτισμένοι δεν είναι στις πλατείες;». «Γιατί το κίνημα των πλατειών έχει υποχωρήσει;».
         Το ερώτημα θα μπορούσε να επεκταθεί: Γιατί οι φοιτητές δεν είναι στα (υπό κατάληψη) Πανεπιστήμια; Γιατί οι συγκεντρώσεις των απεργών είναι αραιές; Γιατί οι συνελεύσεις των συνδικάτων είναι αναιμικές; Γιατί κλάδοι ολόκληροι οι οποίοι πλήττονται, δεν κάνουν ούτε μια στάση εργασίας; Πού είναι το τσουνάμι που ορισμένοι  δημοσιογράφοι προφήτευαν ότι θα πνίξει την κυβέρνηση (αν όχι όλο το πολιτικό σύστημα);
        Ακόμη δεν μπορώ να ξεχάσω την ρεπόρτερ της ΝΕΤ που την 3η Σεπτέμβρη στην πρώτη, μετά τις διακοπές, συγκέντρωση των «αγανακτισμένων» επέμενε ότι «μπορεί σήμερα να μην έχει κόσμο αλλά τις επόμενες μέρες το Σύνταγμα θα πλημμυρίζει από εκατοντάδες χιλιάδες λαού». Γιατί λοιπόν ο «λαός» δεν εισάκουσε την ρεπόρτερ της έγκυρης κυβερνητικής ΝΕΤ; Εδώ ο καθένας έχει την ερμηνεία του.
      Οι πασόκοι θα σου πουν ότι «ο κόσμος κατά βάθος κατανοεί τις προσπάθειές μας». Οι νεοδημοκράτες θα σου πουν ότι «ο κόσμος έχει πάρει τις αποφάσεις του και περιμένει τις εκλογές». Το ΚΚΕ ότι «ο κόσμος ανασυντάσσεται και οσονούπω θα αντεπιτεθεί». Και ο ΣΥΡΙΖΑ ότι «ο κόσμος έχει τρομοκρατηθεί από την αστυνομοκρατία αλλά κάποια στιγμή θα απαντήσει». Τι είναι αλήθεια λοιπόν από όλα αυτά που ισχυρίζονται για τον «κόσμο», για την κοινωνία δηλαδή, τα πολιτικά κόμματα; Ευτυχώς … τίποτα.
      Ο κόσμος δεν είναι με την κυβέρνηση, δεν έχει λουφάξει, δεν ετοιμάζεται να πάρει τα βουνά και δεν περιμένει τους (γαλάζιους) μεσσίες. Για άλλη μια φορά τα κόμματα προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα γεγονότα, μέσα από τις στενόμυαλες «αλήθειες» τους. Η κοινωνία όμως σε αντίθεση με τους πολιτικούς μας που τα ξέρουν όλα, «δεν ξέρει». Νιώθει βέβαια τα απανωτά λάθη της κυβέρνησης αλλά «δεν ξέρει». Οσμίζεται ότι ζούμε κρίσιμες ώρες αλλά «δεν ξέρει». Βλέπει το αδιέξοδο μπροστά της αλλά «δεν ξέρει». Ακούει τις φωνές της παγκόσμιας κρίσης να την απειλούν αλλά «δεν ξέρει».  
       Βομβαρδίζεται από «λύσεις» και «υποδείξεις» αλλά «δεν ξέρει». Αντιλαμβάνομαι ότι κάποιοι από εσάς θα ξαφνιάζεστε που παρουσιάζω ως θετικό σύμπτωμα το ότι η κοινωνία «δεν ξέρει».  Και όμως αν πράγματι συμβαίνει αυτό και η κοινωνία όντως «δεν ξέρει», είμαστε σε καλό δρόμο. Η παραδοχή της άγνοιας είναι το καθοριστικό βήμα, για να αλλάξουν τα πράγματα.

      Η χώρα δεν θα έχει καμία τύχη αν συνεχίσουμε να είμαστε αγέλη, σήμερα με τον ένα, αύριο με τον άλλο, αντιγράφοντας  λάθη και συμπεριφορές του παρελθόντος. Τα «ναι» και τα «όχι» του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας, του ΚΚΕ, του ΣΥΡΙΖΑ, του ΛΑΟΣ, της Ντόρας, του Κουβέλη, είναι βεβαιότητες που έχουν τελειώσει.
       Η λύση είναι να αναζητήσουμε ένα ένα και με προσοχή τα «ναι» τα «όχι» αλλά και τα «ίσως» της νέας εποχής. Δεν είναι εύκολο – οι δημοσιογράφοι είναι και αυτοί αγκωνάρια της παλιάς κοινωνίας – αλλά δεν έχουμε και άλλο δρόμο. Ας κραυγάσουμε «δεν ξέρουμε» κι ας ψάξουμε μόνοι μας τις λύσεις. Χωρίς τα «εξαρτημένα αντανακλαστικά» των σκύλων του Παυλώφ. Είναι το πρώτο βήμα, για να φωνάξουμε σε λίγες μέρες, σε λίγες εβδομάδες, «τώρα ξέρουμε». Και να βγούμε στους δρόμους «να το κάνουμε» (παραμερίζοντας όλους αυτούς που πάντα ήξεραν).

Σταύρος Θεοδωράκης/www.protagon.gr

Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2011

Δύναμη ανθρώπου θα πει δύναμη ψυχής!

         Πολλοί –δεν θα πούμε οι περισσότεροι– νομίζουν πως η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα. Δεν ξέρουν πως πρόκειται γι’ απόληξη κι όχι γι’ αφετηρία. Δημοκρατία σημαίνει αναβαθμός πολιτισμού.  
         Προϋποθέτει πολλά πράγματα· όχι απλώς έναν ιδεολογικό προσανατολισμό ή μια κατεύθυνση του γούστου. Γίνεσαι άξιος να υψωθείς ως τη δημοκρατική ιδέα όταν έχεις πριν διανύσει κάποια στάδια εσωτερικού εκπολιτισμού.  
       Ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας δίνει εξετάσεις καθημερινά, όχι μονάχα μπροστά στην κάλπη: δίνει εξετάσεις στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής ζωής: σέβεται τη θέση του στην «ουρά», προσέχει να μην ενοχλεί το διπλανό του, πιστεύει πως έχει πρώτα καθήκοντα κι έπειτα δικαιώματα. Η κοινωνική αγωγή είναι αναγκαία προϋπόθεση της Δημοκρατίας. Πώς μπορεί να νοηθεί Δημοκρατία δίχως το σεβασμό του διπλανού σου;
     Υπάρχει όμως κι ένα άλλο στάδιο βαρβαρότητας που πρέπει να ξεπεραστεί, για να είναι ένας λαός άξιος της δημοκρατίας: Το στάδιο του θαυμασμού προς τη βαναυσότητα. Η χοντρή πλάνη να την περνάει κανένας για δύναμη. Η πραγματική δύναμη είναι κάτι πολύ πιο δύσκολα εξακριβώσιμο απ’ ό,τι πιστεύει ο κόσμος. Εμφανίζεται, αθόρυβη και σεμνή, εκεί που κανένας σχεδόν δεν το φαντάζεται: στο εργαστήρι του σοφού, στο κελλί του αγίου, στη φυλακή του επαναστάτη. Σπανιότατα στο προσκήνιο. Γιατί δύναμη ανθρώπου θα πει ένα και μόνο: δύναμη ψυχής. Κι αυτή φανερώνεται στη μοναξιά και στον κατατρεγμό, όχι στην αγορά και στο θρίαμβο.

       Η Δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι σύνθετο. Δοκιμασία για τη Δημοκρατία είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα.  
      Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας κι ο έλεγχός της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση, δεν μεταβάλλεται σ’ απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό αριθμό. Το αν θα μπορέσει να περισωθεί η Δημοκρατία μέσα στα ωκεάνια ανθρώπινα σύνολα της σημερινής και της αυριανής εποχής, είναι κάτι που θα το ιδούν όσοι επιζήσουν κι αυτοί που θα ’ρθουν. Κρίση όμως περνάει η Δημοκρατία στην αναμέτρησή της με την εσωτερική πραγματικότητα. Πόσοι και πού είναι ώριμοι να τη δεχτούν; Πόσοι έχουν το ανάστημα να τη δικαιώσουν;
Άγγελου Τερζάκη, Προσανατολισμός στον αιώνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1992.


Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2011

Το δίλημμα των γονέων: Να κατασκοπεύω ή όχι, τα παιδιά μου;

      Τον 21ο αιώνα, οι ανησυχίες των γονέων για τα παιδιά τους έχουν ενταθεί, λόγω της καταρράκωσης των κοινωνικών αξιών και των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης.
Η σύγχρονη τεχνολογία, όμως, προσφέρει στους γονείς νέα όπλα στον ιδιότυπο αυτό αγώνα, με τη μορφή προηγμένων συστημάτων ηλεκτρονικής παρακολούθησης, που μπορούν να καταγράψουν την αναπνοή του μωρού και να μεταδώσουν -για παράδειγμα- ζωντανές εικόνες από το παιδικό δωμάτιο.
      Η επόμενη επένδυση του ανήσυχου γονιού θα πρέπει να είναι μία κρυφή κάμερα, που θα παρακολουθεί την τροφό του παιδιού, ενώ οι μικροί μαθητές του νηπιαγωγείου και του δημοτικού θα μπορούν να έχουν εξοπλισθεί με συστήματα εντοπισμού γεωγραφικής θέσης GPS, επιτρέποντας στους γονείς να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή την τοποθεσία του κανακάρη τους.
     Για να αντιμετωπίσουν τις ποικίλες επιβουλές της ηλεκτρονικής εποχής στην εφηβεία, πολλοί γονείς αγοράζουν συστήματα παρακολούθησης της ιντερνετικής δραστηριότητας των παιδιών τους. «Οι νέοι κίνδυνοι που απειλούν τα παιδιά έχουν οδηγήσει στη δημιουργία μεγάλης ποικιλίας νέων εργαλείων για να βοηθήσουν τους γονείς στο έργο τους αυτό. Από την άλλη, τα κέρδη της βιομηχανίας ασφαλείας είναι τέτοια, που τα στελέχη της έχουν κάθε συμφέρον να πείσουν τους γονείς ότι τα παιδιά τους κινδυνεύουν», λέει ο παιδοψυχολόγος Ντέιβιντ Ουόλς.

     Στη Νέα Υόρκη, απόστρατος αστυνομικός προκάλεσε αίσθηση πρόσφατα, δημοσιεύοντας βίντεο στο Διαδίκτυο, στο οποίο προσφέρει συμβουλές παρακολούθησης σε γονείς, καθώς και πρακτικές συμβουλές έρευνας των δωματίων των παιδιών για ναρκωτικά ή άλλα παράνομα αντικείμενα.
       Ο δρ. Χένρι Γκολτ, παιδοψυχίατρος στο Ντίρφιλντ του Ιλινόις, λέει ότι οι γονείς που κατασκοπεύουν τα παιδιά τους «βρίσκονται σε επικίνδυνη ατραπό» και μπορεί να προκαλέσουν μεγαλύτερα προβλήματα από όσα προσπαθούν να επιλύσουν με την παρακολούθηση.
«Η παρακολούθηση πρέπει να είναι η ύστατη λύση. Οι γονείς που κατασκοπεύουν τα παιδιά τους έχουν εγκαταλείψει τις προσπάθειες να επικοινωνήσουν μαζί τους και λένε στα παιδιά τους ότι έπαψαν να τα εμπιστεύονται.Οι γονείς δεν πρέπει να νιώθουν ενοχές εάν δεν γνωρίζουν τα πάντα για τα παιδιά τους. Είναι φυσιολογικό για ένα παιδί να έχει κάποια μυστικά», λέει ο δρ. Γκολτ.

www.kathimerini.gr

Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου 2011

Σοπενχάουερ:"Το ταλέντο είναι σαν ένα σκοπευτή που χτυπάει ένα στόχο, τον οποίο οι άλλοι δεν μπορούν να πετύχουν. Η μεγαλοφυία είναι σαν τον σκοπευτή που χτυπάει ένα στόχο, τον οποίο οι άλλοι δεν μπορούν καν να δουν!"

      Αποτελείται από δύο μέρη το πρώτο είναι ένα σχόλιο του Νίτσε πάνω στο έργο του Σοπενχάουερ και το δεύτερο αποσπάσματα από το έργο του Σοπενχάουερ. Ξεκίνησα να διαβάζω το δεύτερο μέρος γιατί μου φάνηκε πιο λογικό. Ήταν μια αποκάλυψη.
     Ακόμη και τώρα που ξεκίνησα να γράφω αυτό το κείμενο και κρατάω το βιβλίο ανοιχτό στα πόδια μου, παρασύρομαι. Διαβάζω μια σελίδα και μετά δε θέλω να σταματήσω, και είναι απορίας άξιο γιατί αυτά που λέει δεν είναι καθόλου εύκολα να τα καταπιείς. Είναι απαισιόδοξα και καταθλιπτικά, δεν αφήνουν καμιά ελπίδα για το μέλλον. Η  δυστυχία, η θλίψη τα βάσανα , θα είναι εδώ μαζί μας, είναι ο σκοπός της ζωής μας φαίνεται να λέει ο Σοπενχάουερ.
     Αλλά το κομμάτι που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν το κομμάτι που μιλάει για τον έρωτα. Το Φεβρουάριο του 2008 διάβασα στο TIME αυτό το άρθρο που ανέλυε τις θεωρίες της εξελικτικής βιολογίας σχετικά με τον έρωτα. Δεν αποτελεί μυστήριο για τους επιστήμονες πια, το γιατί ερωτευόμαστε ανθρώπους τόσο διαφορετικούς από μας, τι μας τραβάει σε κάποιους και τι μας απωθεί, πώς από το πρώτο φιλί ξέρουμε αν θέλουμε κάποιον ή όχι.
       Όλα τα βρήκε η καλή μας βιολογία, μόνο που άργησε κανά δυο αιώνες γιατί ο Σοπενχάουερ τα είχε πει γύρω στα 1850:  « Έτσι λοιπόν ο καθένας κατ’αρχήν προτιμάει και ποθεί με θέρμη τα ωραιότερα άτομα, δηλαδή εκείνα που εκπροσωπούν τον καθαρότερο τύπο του γένους. Κατά δεύτερο λόγο αναζητάει στο άλλο άτομο εκείνες ακριβώς τις καλές ιδιότητες που αυτός δεν έχει ή μερικές φορές και τις ατέλειες ακόμα που είναι αντίθετες με τις δικές του και που τις βρίσκει ωραίες. Έτσι π.χ. εξηγείται γιατί οι μικρόσωμοι άνδρες προτιμούν τις μεγαλόσωμες γυναίκες, οι ξανθοί τις μελαχρινές κλπ. Ο μεθυστικός ενθουσιασμός που πιάνει τον άνδρα στη θέα μιας γυναίκας με ομορφιά που ανταποκρίνεται στο ιδανικό του και τον κάνει να νομίζει πως μόνο αν ενωθεί μαζί της θα νιώσει την υπέρτατη ευτυχία δεν είναι τίποτε άλλο απ’τη λογική του είδους που αναγνώρισε το καλοφτιαγμένο συμπλήρωμά  του και που μέσα απ’αυτό θέλει να διαιωνιστεί».

      Αυτό το κεφάλαιο το ευχαριστήθηκα πολύ, το διάβαζα και το ξαναδιάβαζα και κρατούσα σημειώσεις. Μετά όμως ήρθε το κεφάλαιο "Για τις Γυναίκες. Εκεί πια βγήκα από τα ρούχα μου. Δε φτάνει που είναι απαισιόδοξος και μηδενιστής είναι και μισογύνης. Ανώριμες, άμυαλες, υποκρίτριες, ψεύτρες, άπιστες, είναι μερικοί από τους επιεικείς χαρακτηρισμούς για τις γυναίκες της εποχής του. Ο γάμος είναι πάντα προς όφελος των γυναικών που δε δουλεύουν και παίρνουν και το (σπουδαίο) όνομα του άντρα τους. Πολύ θα ήθελα να ζούσε σήμερα ο Σοπενχαουερ και να μας έκανε μια ανάλυση για τα δυο φύλα. Αλλά δυστυχώς δε ζει…
     Γενικά αυτό το κομμάτι του βιβλίου με τα αποσπάσματα της σκέψης του Σοπενχάουερ μου άρεσε πάρα πολύ, είναι απο τα βιβλία που αξίζει να έχεις δίπλα στο κρεβάτι σου, που κάθε φορά που το ανοίγεις βρίσκεις ένα κομμάτι με πρωτότυπη σκέψη με πράγματα που σε συγκινούν και ενίοτε σε εξοργίζουν.
     Θα κλείσω με ακόμη ένα απόσπασμα σχετικά με τη σημασία του ερωτικού ενστίκτου στη ζωή μας, μια και βιολογία και φιλοσοφία συμφωνούν ότι είναι το δυαντότερο από όλα τα ενστικτα του ανθρωπου, ίσως δυνατότερο και από αυτό της αυτοσυντήρησης: Από το ΤΙΜΕ και πάλι: “ People compose poetry, novels, sitcoms for love,” says Elen Fisher, an antrhropologist at Rutgers University. “They live for love, die for love, kill for love. It can be stronger than the drive to stay alive.”
       Και ο Σοπενχάουερ: « Επομένως, αν λάβουμε υπόψη τη σημασία που παίρνει ο έρωτας σε κάθε στάδιο του και σε κάθε διαβάθμιση του, όχι μονάχα στις κωμωδίες και στα μυθιστορήματα αλλά και στον πραγματικό κόσμο, όπου μαζί με την αγάπη για την ύπαρξη αποτελεί το δυνατότερο και δραστηριότερο κίνητρο, αν συλλογιστούμε πως απασχολεί συνεχώς τη δράση του νεαρότερου μέρους της ανθρωπότητας, πως είναι ο τελικός σκοπός κάθε ανθρώπινης ενέργειας, πως έχει τη δύναμη να προξενήσει προβλήματα ακόμη και στις σπουδαιότερες υποθέσεις.
     Ο έρωτας μπορεί να διακόψει ξαφνικά τις πιο αυστηρές απασχολήσεις, πως έχει τη δύναμη να ταράξει τις πιο ισορροπημένες ψυχές, πως χωρίς κανένα δισταγμό αφήνει τις ανοησίες του να εισχωρήσουν μέσα στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις και τις έρευνες ακόμα και των σοφών, πως φτάνει ως το σημείο να χώνει τα μελωμένα ραβασάκια του και τις τρίχες των μαλλιών της κόρης των ονείρων ακόμα και μέσα στα χαρτοφύλακια των υπουργών ή ανάμεσα στις σελίδες των φιλοσόφων,…πως τον τίμιο άνθρωπο τον κάνει άτιμο, προδότη τον πιο έμπιστο, πως φαίνεται εμπνευσμένος από δαιβολικό πνεύμα – ω! Τότε μας έρχεται να φωνάξουμε: «Μα γιατί τόσος θόρυβος; Για ποιο σκοπό όλη αυτή η φασαρία, όλη αυτή η μανία…» Και απαντάει ο ίδιος λίγο παρακάτω: «Πραγματικά δεν πρόκεται για τίποτε λιγότερο απ’την παραγωγή της μέλλουσας γενιάς.»
http://annabooklover.wordpress.com/

Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2011

Καλλιεργούμε την ανομία ως αντίληψη ελευθερίας!

     Συνέντευξη της ψυχαναλύτριας Άννας Ποταμιάνου στη δημοσιογράφο Όλγα Σέλλα

- Πώς ερμηνεύετε τις καταστροφικές διαθέσεις των ανθρώπων;
- Νομίζω ότι ερμηνεύονται, αν σκεφτούμε ότι καταστρέφοντας τον άλλον, κάπου απαλλάσσεται ο ψυχισμός μας από τη δική μας καταστροφικότητα. Όσο δηλαδή η καταστροφικότητα μετατρέπεται και γίνεται επιθετικότητα τόσο λιγότερο στρέφομαι εναντίον του εαυτού μου. Πιστεύω ότι εδώ στην Ελλάδα δεν έχουμε δώσει καθόλου προσοχή στο τι είμαστε, τι ζητάμε, τι ψάχνουμε, τι θέλουμε αλλά και τι μπορούμε να έχουμε...

- Γιατί σε άλλες εποχές, πολύ πιο δύσκολες οικονομικά, οι άνθρωποι έδειξαν διαθέσεις προσαρμογής; Τότε δε λειτούργησε η καταστροφική φύση του ανθρώπου;
- Πρώτον μεγαλώναμε μέσα σε συνθήκες οι οποίες πιο εύκολα μας έκαναν να διεκδικούμε δικαιώματα, αλλά να ξέρουμε ότι έχουμε υποχρεώσεις, δηλαδή σε οικογένειες που ήταν αρκετά αυστηρές.Υπήρχε ένα πατριαρχικό σχήμα πολύ στενής οικογένειας και πίσω από αυτό κινούνταν η μητέρα-κορώνα, της οποίας οι απαιτήσεις δεν φαίνονταν όπως τις επέβαλλε ο πατέρας, αλλά το πλάσιμο του παιδιού μέσα από μια αγάπη που το παιδί αισθανόταν ότι χρωστάει οπωσδήποτε στη μάνα του, έκανε την κυριαρχία της πολύ ισχυρή. Λοιπόν οι διεκδικήσεις ήταν τέτοιες που δεν μας απάλλασσαν από τις υποχρεώσεις μας. Δεύτερον στην Κατοχή είχαμε έναν εξωτερικό εχθρό κι επομένως δε στρεφόταν ο ένας εναντίον του άλλου. Το τρίτο είναι ότι ο τρόπος ανατροφής των παιδιών ήταν τέτοιος που οι έννοιες «ανήκω σε μια γη, είναι η χώρα μου, είναι οι άνθρωποί μου» ήταν τόσο πολύ σημαντικό, ώστε τα πράγματα ήταν ιδωμένα μέσα από μιαν άλλη οπτική. Πιστεύαμε ότι μπορούμε να κάνουμε πράγματα που θα τα ψάξουμε με τις δικές μας δυνάμεις, όχι όμως ρίχνοντας κάτω οτιδήποτε προϋπήρχε. Νομίζω αυτό ήταν μια μεγάλη διαφορά.

-Οι Έλληνες έχουν κάποιες αυτοκαταστροφικές ιδιότητες;
-Σε κάθε ελληνική περίοδο υπάρχουν κάποιες ιδιότητες των Ελλήνων που είναι τρομακτικά αυτοκαταστροφικές και επαναλαμβάνονται. Δεν είναι η Ιστορία που επαναλαμβάνεται, είναι οι άνθρωποι που είναι ίδιοι και επαναλαμβάνουν ορισμένες επιλογές. Μέσα στην ελληνική ιστορία, υπάρχει η επανάληψη περιόδων μεγάλης δυσπραγίας, όπου ο χειρότερος εαυτός μας παίρνει το πάνω χέρι.

- Δεν ξέρω αν είναι μύθος ή φαντασίωση σύμφωνα με τους δικούς σας όρους, αλλά εσείς δέχεστε ότι θ' αφήσουμε πίσω μας αυτή τη δυσπραγία κι ότι θ' αντλήσουμε τα καλά στοιχεία;
- Νομίζω ότι αυτό που δεν θέλουμε να παραδεχθούμε είναι ότι η φύση μας έχει τάσεις αντιθετικές και αυτές τις τάσεις συνεχώς τις βρίσκουμε μπροστά μας.Το θέμα είναι πόση αυτογνωσία έχουμε. Συχνά με ρωτάνε: «η ψυχανάλυση αλλάζει τους ανθρώπους;» Δεν τους αλλάζει. Δεν είναι αυτό το θέμα. Είναι ότι ο χειρισμός κάποιων πραγμάτων γίνεται αλλιώτικα, και, φυσικά, το βίωμα που έχει κανείς αλλάζει, διότι αλλάζει η οπτική.

- Μπορούμε να σκεφτούμε ότι η καταστροφικότητα εκπηγάζει από το φθόνο;Πού οφείλεται;
- Μεγάλη ιστορία. Μεγάλη, γιατί σχετίζεται πάρα πολύ με τις πρώτες σχέσεις ενός παιδιού, κυρίως με τη μητέρα του. Γενικά, δεν υπάρχει η δυνατότητα να δεχθεί κάποιος πως μπορεί να μοιραστεί κατ' αρχήν με κάποιον άλλον κάτι. Θεωρεί ότι είναι όλα δικά του, ότι ζει μια παντοδυναμία όπου όλα επιτρέπονται και όλα είναι εφικτά. Η αντίληψη ότι όλα μου ανήκουν, με κάνει πάρα πολύ φθονερό, όταν η πραγματικότητα μού δείχνει ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα.όταν ο δείνα έχει πιο πολλά χρήματα από μένα δε νοιάζομαι, ούτε πώς τα κέρδισε, ούτε αν επαξίως τα έχει, ούτε πώς τα χρησιμοποιεί. Είναι γιατί αυτός έχει κάτι που εγώ δεν έχω.

- Θα ερμηνεύατε υπ' αυτό το πρίσμα κάποιες εκφράσεις αγανάκτησης;
- Νομίζω ναι. Μόνο που στην Ελλάδα υπάρχει πολλή αδικία. Είναι δύσκολο να πείσεις τον κόσμο ότι όταν βγαίνει και διαδηλώνει για την αδικία δεν πρέπει να στοχεύει σε συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά γενικά και αόριστα για ό,τι φαντάζεται ότι θα έπρεπε ο καθένας να έχει και δεν το έχει...

- Ποιες ήταν οι αιτίες που διαφοροποίησαν ή ανέτρεψαν τις πατροπαράδοτες αξίες μας για τη ζωή;
- Νομίζω ότι έφτασε μια στιγμή που έγινε σαφώς πιο απτό ότι τα αισθήματα που είχαμε προς την οικογένεια δεν ήταν μόνο αυτά που νομίζαμε.Το δεύτερο ήταν ότι επέδρασαν εξωτερικοί παράγοντες -η επικοινωνία, οι υπολογιστές- που μας έφεραν σ' επαφή με διαφορετικούς τρόπους σκέψης και τέλος γιατί δεν υπήρχε εδώ στην Ελλάδα, μια υποδομή παιδείας τέτοιας που να μας επιτρέψει να κάνουμε αξιολογήσεις.

- Και εντυπωσιαζόμασταν από κάθε τι καινούργιο...
- Έχετε διαβάσει ένα ποίημα του Σουρή, ο οποίος περιγράφει πως οι Ελληνες στο ένα πόδι φοράνε τσαρούχι και στο άλλο λουστρίνι ευρωπαϊκό. Νομίζετε ότι μιλάει για τη σημερινή εποχή!

- Θα επιμείνω: πώς έφτασαν όσοι σήμερα διεκδικούν κάτι να μην υπολογίζουν τους διπλανούς τους;
- Μην ξεχνάτε ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από όρια. Ένα μικρό παιδάκι δεν έχει όρια. Αν δεν χτιστεί γύρω του ένα πλαίσιο, δεν θα μπορέσει ποτέ να εσωτερικεύσει αυτό που είναι η έννοια του νόμου. Εμείς έχουμε πάρει έναν τελείως στραβό δρόμο, που έλεγε: θα κάνουμε κράτος το οποίο θα το βαφτίσω προστάτη, θα το βαφτίσω γονιό που θα λύνει όλα τα προβλήματα και προς τον οποίο γονιό εγώ δεν θα έχω καμία υποχρέωση. Και βλέπετε ότι αυτή τη στιγμή οι υποτιθέμενοι κυβερνώντες δενπιστεύουν ότι υπάρχουν πράγματα που επιτρέπονται και πράγματα που απαγορεύονται.Στην τηλεόραση γίνεται καθημερινά μεγάλη σύγχυση εννοιών, όρων, αξιών κ.λπ. Πώς θα ξεχωρίσει ο άνθρωπος; Δεν υπάρχει καμία σταθερά.

- Λείπουν όλο και περισσότερο τα παραδείγματα, τα πρότυπα...
- Αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσουν και πρότυπα, διότι δεν είναι αποδεκτή η έννοια του προτύπου. Η έννοια της ελευθερίας του λόγου δεν είναι συνυφασμένη με το όριο του σεβασμού του άλλου. Ελευθερία του λόγου σήμερα σημαίνει:«θα λέω ό,τι θέλω και θα υφίστασαι αυτό που λέω. Δεν σου αρέσει; Θύμωσε και πέταξέ μου στο κεφάλι την καρέκλα». Οπότε δεν υπάρχει δυνατότητα διαλόγου.

- Υπάρχει άποψη θεραπευτική που έχει αυτή την αντίληψη;
- Όχι μόνο θεραπευτική, αλλά υπαρξιακή. Εχω το δικαίωμα να σας λέω τις απόψεις μου, όχι μόνο γιατί θέλω να σας τις επιβάλλω, αλλά γιατί ο τρόπος με τον οποίο τις λέω πρέπει να σας είναι αποδεκτός έστω κι αν σας βρίζω. Κι εάν εσείς δεν το δέχεστε, χτυπήστε με κι εσείς.

- Δηλαδή καλλιεργούν την επιθετικότητα...
- Νομίζω ότι καλλιεργούν ανομία. Είναι αντίληψη ελευθερίας. Εάν η ελευθερία του λόγου επεκτείνεται και στην ελευθερία των πράξεων, τότε συμβαίνουν όσα συνέβησαν στο Σύνταγμα, στα αεροδρόμια και στα λιμάνια στη διάρκεια της απεργίας των ταξί κ.λπ.

- Ο τρόπος που λειτουργούν οι σύγχρονοι πολιτικοί, στην Ελλάδα τουλάχιστον, θυμίζει τους γονείς που δεν ξέρουν πώς να πουν «όχι» στα παιδιά, δεν έχουν ένα πλαίσιο και φέρονται αμήχανα και μπερδεμένα...
- Σίγουρα, αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει δικό τους εσωτερικευμένο όριο. Δεν είναι τωρινά αυτά που μας βρήκαν, είναι πράγματα που τα φτιάξαμε, τα υφάναμε. Αυτό με αγανακτεί εμένα.

- Αυτό αφορά το σύνολο των πολιτών ή αναφέρεστε μόνο στους κυβερνήτες όλων αυτών των χρόνων;
- Τους κυβερνήτες όμως εμείς τους βγάζουμε... Μπορείτε να φανταστείτε μια εκλογική περίοδο που να μην πάει κανείς να ψηφίσει; Αυτό θα ήταν μια διαμαρτυρία ουσιαστική κι όχι βίαιη. Και θα έλεγε ότι «δεν σας θέλουμε».

Καθημερινή