Τα ιδεολογήματα παράγονται και από την ταύτιση ενός πράγματος με τη χρήση του. Μύθους δεν παράγει μόνο ο εθνικισμός, αλλά και ο αντιεθνικισμός. Το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να ενισχύσει τον εθνικισμό περισσότερο απ΄ όσο μπορεί να τον ενισχύσει οποιοδήποτε άλλο άθλημα ή αθλοπαιδιά, ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του ανθρώπινου βίου (η θρησκεία, λ.χ., ή η τέχνη). Συνεπώς, το να το ξεχωρίζουμε και να το δακτυλοδεικτούμε ως ενισχυτή του εθνικισμού δεν έχει νόημα. Ένας αγώνας μπάσκετ ή υδατοσφαίρισης μεταξύ εθνικών ομάδων, αν εκτραχυνθεί, μπορεί να προκαλέσει εθνικιστικές εκδηλώσεις, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι εκδηλώσεις αυτές απέρρευσαν από τη φύση του αγωνίσματος. Ο ισλαμισμός ενθαρρύνει τον εθνικισμό και ο χριστιανισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εθνικιστικούς λόγους (βλέπε τις «πατριωτικές» κορόνες του μακαριστού Χριστόδουλου και του μακαρίου Ανθίμου), αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η θρησκευτική πίστη συνεπάγεται εξ ορισμού τον εθνικισμό. Το αίσθημα εθνικής ικανοποίησης που μπορεί να αισθάνεται ένας Ιταλός, ένας Κολομβιανός ή ένας Έλληνας για την απονομή του βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας στον Μοντάλε, στον Μάρκες ή στον Ελύτη, αντιστοίχως, δεν είναι αναγκαστικά εθνικιστικό. Το να πιστεύει κάποιος το αντίθετο είναι σαν να υποστήριζε ότι η ύπαρξη του αυτοκινήτου ενισχύει τα αυτοκινητικά δυστυχήματα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι όσοι πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο και ο εθνικισμός βρίσκονται σε αναγκαστική συνάρτηση μεταξύ τους παρατηρούν και χαρακτηρίζουν εθνικιστικές (ταυτίζοντας το εθνικό με το εθνικιστικό) μόνο εξάρσεις ενθουσιασμού ή έκτροπα που μπορούν να προκληθούν σε έναν διεθνή ποδοσφαιρικό αγώνα, ως εάν οι εκδηλώσεις αυτές να είναι κατ΄ ουσίαν διαφορετικές από τις εκδηλώσεις που προκαλούν στους οπαδούς μιας ομάδας οι νίκες της επί ομάδων της δικής της χώρας ή οι ήττες της από αυτές. Διαφεύγει την προσοχή τους ότι εξίσου, αν όχι περισσότερο, απ΄ όσο μπορούν να ενισχύσουν τον εθνικισμό, οι διεθνείς ποδοσφαιρικοί αγώνες μπορούν να συντελέσουν και στην εκτόνωσή του. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι οπαδοί μιας ηττημένης εθνικής ομάδας (που είναι βέβαια στη μέγιστη πλειονότητά τους ομοεθνείς με τους παίκτες της) επευφημούν τους παίκτες της αντίπαλης εθνικής ομάδας για το ανώτερο παίξιμό της αναγνωρίζοντας την υπεροχή της.«Ο καταλανός τεχνικός Τσάβι», διαβάζουμε στο «Βήμα» (7 Ιουλίου), εξηγεί: «Στην Ισπανία η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου επιτελεί μια σημαντική λειτουργία. Οι διάφορες επαρχίες της χώρας, όπως η Γαλικία, η Καταλωνία και κυρίως η χώρα των Βάσκων, προβάλλουν τον ιδιαίτερο εθνικό χαρακτήρα τους. Τελικά, η εθνική μας ομάδα ποδοσφαίρου είναι από τα ελάχιστα που ενώνουν όλους τους Ισπανούς». Με άλλα λόγια, εξίσου, αν όχι περισσότερο απ΄ όσο μπορεί να χωρίζει, το ποδόσφαιρο μπορεί και να φέρνει κοντά αντίπαλους φιλάθλους και λαούς.
Έτσι φτάσαμε στο σημείο η αίσθηση κάποιου ότι είναι Γάλλος, Βούλγαρος ή Αρμένιος να χαρακτηρίζεται ως εξ ολοκλήρου κατασκευή, δηλαδή ψευδαίσθηση· η άποψη ότι είναι το έθνος εκείνο που γεννάει τον εθνικισμό και όχι ο εθνικισμός εκείνο που γεννάει το έθνος να καταγράφεται ως εθνικιστική· ο πατριωτισμός να θεωρείται επιγέννημα του εθνικισμού· και να υποστηρίζεται με πάθος από αρκετούς «η κατάργηση, ως προϊόντος του εθνικισμού, του παγκοσμίου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου».
Του κ. Νάσου Βαγενά, καθηγητή της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και παλαιός ποδοσφαιριστής του Εθνικού και της Εθνικής Νέων.
www.tovima.gr (Κυριακή 11 Ιουλίου 2010)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου