Νίκος Πορτοκάλογλου: ξανά φευγάτος

11/06/2010
της Έλενας Παπαδημητρίου
Λίγες ώρες πριν τον συναντήσω, ρίχνω μια τελευταία ματιά στις πιο πρόσφατες συνεντεύξεις του ακούγοντας παλιότερούς του δίσκους. Διαπιστώνω πως δεν υπάρχει συνέντευξη του, που να μην έχω διαβάσει, τραγούδι του που να μην έχει δεθεί με μια στιγμή, δεν υπάρχει ευκαιρία χαμένη να τον δω σε συναυλία. Αντί όμως να χαλαρώσω, νιώθοντας καλύτερα προετοιμασμένη για τη συνέντευξη, νιώθω το άγχος και την προσμονή του «γκρούπι» πριν συναντηθεί με το είδωλό του. Η προσήνειά του με λύνει από τα πρώτα λεπτά της συνάντησης μας, στο στούντιο του, στο υπόγειο του σπιτιού του. Κουβεντιάζουμε για την πιο «πολυφορεμένη» έννοια των ημερών, την κρίση. «Εγώ είμαι παιδί της κρίσης. Από τότε που ξεκίνησα το ΄80 ακούω ότι περνάμε κρίση. Στη μουσική για παράδειγμα ακούω από τότε γκρίνια ότι πέρασαν οι καλές εποχές των μεγάλων συνθετών. Ότι τα τραγούδια είναι μικρά. Ε, λοιπόν, καλά κάνουν και είναι μικρά. Ο στόμφος το τσακίζει το τραγούδι». Αναρωτιέμαι αν σε περιόδους κρίσεων ο ρόλος του καλλιτέχνη αλλάζει ή αν πρέπει να αλλάζει και να γίνεται πιο ενεργός. Μου απαντά πως «ένας καλλιτέχνης είναι πάντα ανήσυχος και ζωντανός και η δουλειά του είναι πάντα λίγο βαθύτερη από εκείνο που θεωρείται επίκαιρο. Δεν πρέπει να πιάνεται απροετοίμαστος». Ο ίδιος επιλέγει να μην αντιμετωπίζει το τραγούδι σαν πολιτικό μανιφέστο αν και οι στίχοι του έχουν πάντα μια χροιά πιο υπαινικτική. Σαν αυτή του «Τρελού Θεού», ή του «Είμαι Ξένος». «Σημασία έχει να μιλάς για τα υπαρξιακά ερωτήματα και μαζί με αυτά για τις πολιτικές ανησυχίες. Τα τραγούδια δεν είναι χρονογραφήματα, ούτε συνεντεύξεις για να λες τη γνώμη σου. Όποτε το τραγούδι γίνεται πολιτική, χάνει τη διάρκειά του, τη μαγεία του». Σε ό,τι αφορά την οικονομική κρίση, πιστεύει ότι το στρίμωγμα μπορεί να μας κάνει καλό αν συνοδευτεί από γενναίες αποφάσεις που ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχουν ληφθεί. «Βλέποντας τις τζιπάρες που μοιάζουν σαν τανκ σκέφτομαι ότι δε μας πάνε τα λεφτά. Τουλάχιστον αυτά τα λεφτά, έτσι όπως βγήκαν κι όπως επενδύθηκαν σε σκυλάδικα, βίλες, κότερα, μεζονέτες και στο ξεσάλωμα του τριτοκοσμικού lifestyle». Επιμένει ότι είναι ώρα μας να ενηλικιωθούμε. Σε κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο αφού «δεν γίνεται από τη μία να απλώνουμε το χέρι στους Ευρωπαίους και από την άλλη να τους βρίζουμε. Είναι ευκαιρία μας να είμαστε φευγάτοι, μάγκες και τρελοί, όντας όμως ενήλικες. Αλλιώς είμαστε γελοίοι». Η αληθινή τρέλα εξάλλου είναι προνόμιο του ενήλικα. «Μπορείς να ενηλικιωθείς, να πληρώνεις τους λογαριασμούς σου, να πατάς στα πόδια σου και ταυτόχρονα να είσαι φευγάτος;». Το να είσαι «αντάρτης της πορδής με τα λεφτά του μπαμπά» είναι εύκολο. Το ξέρει από το 1984 που έγραψε το τραγούδι «Υπάρχει λόγος σοβαρός» . Τον ρωτώ αν μπορούμε να αισιοδοξούμε μέσα σε αυτές τις συνθήκες που διαμορφώνονται. «Είμαι αισιόδοξος για τους ανθρώπους μεμονωμένα, όχι όμως με την έννοια ότι όλα θα διορθωθούν στο μέλλον. Τόσα χρόνια βλέπω ανθρώπους που είναι ακριβώς το αντίθετο από τον μέσο όρο του Έλληνα. Που είναι δηλαδή δημιουργικοί, παραγωγικοί, εφευρετικοί, ευρεσιτέχνες, πληρώνουν τους φόρους τους και κάνουν τη δουλειά τους με πάθος και πείσμα. Όλοι αυτοί είναι το underground. Ελπίζω να μπορέσει αυτό να γίνει το mainstream». Όσο για το πως μπορεί ως γονιός να επηρεάσει αυτήν την αναλογία, μου εξηγεί πόσο σημαντικό είναι να ξελαφρώνεις τα παιδιά, σε αντίθεση με το δόγμα «για σένα θυσιάζομαι εγώ παιδί μου» με το οποίο μεγάλωσε η δική του γενιά. Αυτό το βάρος δεν θέλει να μεταφέρει στην 22χρονη κόρη και τον 11χρονο γιο του. «Ξελαφρώνεις τα παιδιά σου όταν διορθώνεσαι. Όταν μαθαίνεις από τη ματιά τους. Όσο πιο πολύ ανοίγω εγώ, όσο δουλεύω με τον εαυτό μου και πετάω βάρη από την καμπούρα μου, τόσο η σχέση μου μαζί τους γίνεται ολοένα μεγαλύτερη πηγή χαράς». Το βάρος που κουβαλούσε ο ίδιος πάντως το συνειδητοποίησε πριν τέσσερα χρόνια όταν βρισκόταν σε μια πολύ καλή φάση της ζωής του. Όταν όλα πήγαιναν καλά. Τότε ήρθε στην επιφάνεια η αμφισβήτηση, ο θυμός, η ανάγκη για ψυχανάλυση. Στην «Στροφή», τον τελευταίο του προσωπικό δίσκο μας αφηγείται αυτό το ταξίδι του. «Ένιωθα εγκλωβισμένος σε μια σειρά από ρόλους που είχαν αποκρυσταλλωθεί. Είχα φυλακιστεί στην εικόνα μου». Ήθελε να σπάσει όλα τα καλούπια, όλα τα στερεότυπα. Είναι η στιγμή που όπως λέει «σηκώνεις τα μανίκια και ρίχνεσαι με ενθουσιασμό στο έργο της κατεδάφισης». Ένα έργο που άπαξ και αρχίσει, δε σταματά ποτέ. Τώρα ξαναβρίσκει την πιο φευγάτη φύση του εαυτού του που ήταν για χρόνια καταπιεσμένη διότι προκειμένου να υπερασπιστεί την τρέλα του έπρεπε πάντα να έχει δυο πρόσωπα: του τρελού καλλιτέχνη και του μυαλωμένου νοικοκυραίου που ζει μια αληθινή ζωή. Ποτέ δεν του έκανε εξάλλου, το πρότυπο του καλλιτέχνη που δεν έχει χρόνο για την οικογένεια και τα παιδιά του. Σιχαίνεται το κλισέ των μποέμ ότι η οικογένεια είναι βαρετή. Όπως άλλωστε όλα τα κλισέ. «Αντί για μικροαστική κόλαση, μια ζωντανή, τρελή οικογένεια που παίζει ρόλους αλλά ξεφεύγει κιόλας, είναι μια κατάσταση μαγική». Το χειμώνα που πέρασε ο Νίκος Πορτοκάλογλου βρέθηκε στη σκηνή μαζί με δύο καλούς του φίλους, το Νίκο Ζιώγαλα και το Μανώλη Φάμελλο σε μια παράσταση με σύνθημα το τραγούδι «Με λίγη βοήθεια από τους φίλους, στα άχυρα βρίσκεις ψύλλους» που έγραψε για χάρη αυτής της συνάντησης την οποία ευχαριστήθηκε πολύ. «Γίναμε γκρουπ, μπλέξαμε τα τραγούδια μας με έναν τρόπο που δε μπορείς να ξεχωρίσεις ποιο είναι ποιανού». Με τους φίλους του θα συνεχίσει τις καλοκαιρινές συναυλίες στην Ελλάδα, μαζί τους θα ξεκαλοκαιριάσουμε κι εμείς ακούγοντάς το διπλό άλμπουμ αυτής της ηχογραφημένης πια παράστασης που κυκλοφορεί με τίτλο «Απόψε είναι ωραία». Το βασικό μήνυμα αυτής της συνεργασίας, καταλήγει, είναι η σημασία της συνάντησης, του μοιράσματος. «Είναι σπουδαίο να βλέπεις ότι γίνεται. Ότι οι άνθρωποι μπορούν να βρεθούν και να μοιραστούν πράγματα». Ναι, είναι σπουδαίο. Και δε φαντάζομαι ομορφότερη εποχή από το «καλοκαιράκι»   για να βρεθούμε και να μοιραστούμε πράγματα. «Εγώ κι εσύ, εσύ κι εγώ...».