Η κοινωνία μας έχει ανάγκη από μια νέα συνείδηση πολίτη...

       Η ποιότητα ζωής εκφράζεται με την ευημερία, με την υπαρξιακή της έννοια και όχι με την υλική. Όπως είναι φυσικό, η πολιτική δεν μπορεί να δημιουργήσει αυτό που βιώνουμε και συναισθανόμαστε υπαρξιακά. Πρέπει να πάψουμε να πιστεύουμε ότι ο στόχος της πολιτικής είναι η ευτυχία. Η πολιτική πρέπει και μπορεί να εξαλείψει τις δημόσιες αιτίες της δυστυχίας, αλλά δεν μπορεί να δημιουργήσει την ευτυχία!
      Σήμερα τα προβλήματα της απασχόλησης, της ανεργίας, του αποκλεισμού αντιμετωπίζονται στη βάση μιας κλειστής οικονομικής λογικής, ενώ θα έπρεπε να εξετάζονται με βάση τις ανάγκες του πολιτισμού...χωρίς φυσικά να διαλύεται κάθε πολιτική στην πολιτική πολιτισμού.
Πρέπει να σημειωθεί ότι, μια πολιτική πολιτισμού δεν μπορεί παρά να αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών με σκοπό την επανανθρωποίηση της καθημερινής ζωής που θα τη χαρακτηρίζουν: η αλληλεγγύη (εναντίον της εξατομίκευσης και του διαχωρισμού των ανθρώπων), η επιστροφή στις ρίζες (εναντίον της ανωνυμίας), η συμβίωση (εναντίον της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής) και η ηθικοποίηση (εναντίον της ανευθυνότητας και του εγωκεντρισμού).
     Η ανώνυμη αλληλεγγύη του κράτους πρόνοιας, με τις ασφάλειες κάθε είδους, είναι ανεπαρκής. Η βιωμένη αλληλεγγύη ατόμου προς άτομο, ομάδων προς άτομο, ατόμου προς ομάδες είναι αναγκαία. Το πρόβλημα είναι να απελευθερώσουμε την αχρησιμοποίητη δύναμη των καλών θελήσεων και να ευνοήσουμε τις πράξεις αλληλεγγύης και ευεργετισμού.

      Η πολιτική πολιτισμού δεν μπορεί να δημιουργήσει την ποιότητα ζωής, αλλά πρέπει να δράσει στις κοινωνικές και πολιτισμικές πλευρές της. Η πολιτική πολιτισμού απαιτεί να συνειδητοποιηθούν πλήρως οι ποιητικές ανάγκες του ανθρωπίνου όντος. Η πραγματική ζωή απουσιάζει εκεί, όπου υπάρχει μόνο πεζότητα. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι πολιτικές, πολιτισμικές, καλλιτεχνικές δραστηριότητες, καθώς και οι δραστηριότητες αλληλεγγύης έχουν όλες μια ποιητική διάσταση.
      Στο νέο περιβάλλον, το περιβάλλον των νέων τεχνολογιών, δημιουργούνται λιγότερες θέσεις από αυτές που καταργούνται. Η πολιτική πολιτισμού προτείνει τη μείωση των ωρών εργασίας και το μετασχηματισμό της εργασίας σε δραστηριότητα με κυρίαρχο στόχο την ανασύσταση της οικογενειακής και ιδιωτικής ζωής.
      Τα χαρακτηριστικά της εποχής μας, η ομογενοποίηση, η τυποποίηση και η ανωνυμία οδηγούν στην απώλεια των ριζών. Η κρίση της προόδου και του μέλλοντος, οι αβεβαιότητες του αύριο τείνουν να περιορίσουν τη ζωή σε μια γεμάτη άγχος ζωή χωρίς προοπτική. Το παρόν δεν τροφοδοτείται πλέον από το μέλλον και το παρελθόν. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι είναι αναγκαίο να ανατρέξουμε ξανά στις πηγές, στις ρίζες. Η αλληλεγγύη, η συμβίωση, η επιστροφή στις ρίζες είναι επιταγές που μπορούν να βρουν εδαφική και οικονομική έκφραση.
      Εδαφικά, το πρόβλημα έγκειται στο να αντισταθούμε στην απανθρωποίηση των πόλεων και της υπαίθρου.Οικονομικά, η οικολογία έγινε ήδη ζωτική και αποδοτική. Οι νέες γενιές που έχουν οικολογική συνείδηση, τα άτομα χωρίς απασχόληση αρχίζουν να δημιουργούν μικρές βιολογικές εκμεταλλεύσεις, να ξαναζωντανεύουν είδη εμπορίου που είχαν εγκαταλειφθεί, να ανακαλύπτουν τη γοητεία του χειροποίητου προϊόντος. Μια πολιτική αναγέννησης της υπαίθρου θα ενθάρρυνε τη διατήρηση ή την επαναφορά μορφών μικρεμπορίου και θα εμψύχωνε την επανεγκατάσταση σε κωμοπόλεις και χωριά...ακόμη και σε νεκρά χωριά.

        Το καταναλωτικό σύνθημα της πολιτικής πολιτισμού είναι: λιγότερα αλλά καλύτερα. Αυτό το σύνθημα κινείται σε κατεύθυνση αντίθετη με την τρομερή οικονομική μηχανή για την κατανάλωση την οποία εμψυχώνει το κέρδος!  Μια πολιτική πολιτισμού γίνεται από μόνη της πολιτική απασχόλησης. Απέναντι στη συνεχή και αναπόφευκτη μείωση θέσεων εργασίας στους τομείς που υπόκεινται στο διεθνή ανταγωνισμό, μπορούμε να σχεδιάσουμε τη δημιουργία θέσεων εργασίας οι οποίες είναι αναγκαίες για την πολιτική πολιτισμού. Τέτοιες θέσεις εργασίας μπορεί να είναι: αγροτικές - οικολογικές, αλληλεγγύης.
     Οι αγροτικές-οικολογικές θέσεις εργασίας σχετίζονται: α) με την αναγέννηση των μικρών και μεσαίων αγροτικών εκμεταλλεύσεων (σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας), β) με την αξιοποίηση της γενετικής μηχανικής για να καταστούν τα φυτά ανθεκτικά στις δυσμενείς γεωλογικές και κλιματικές συνθήκες, γ) με τη βοήθεια για επανεγκατάσταση επαγγελματιών στα χωριά, δ) με τη βοήθεια για εγκατάσταση και πολλαπλασιασμό της τηλεργασίας, ε) με την παραχώρηση κήπων για την καλλιέργεια λαχανικών σε συνταξιούχους ή τηλεργαζομένους που εγκαθίστανται στην ύπαιθρο, στ) με την ανάπτυξη θεσμών για παροχή κατ' οίκον βοήθειας σε αγροτικό περιβάλλον, ζ) με τη συγκρότηση σώματος επαγγελμάτων για την προστασία του περιβάλλοντος και για τη συντήρηση φυσικών πόρων....

      Σ' ένα περιβάλλον αλληλεγγύης είναι αναγκαίο να υπάρξουν επαγγέλματα παροχής βοήθειας στο εξατομικευμένο σύμπαν της μοναξιάς και στο τεχνο-γραφειο-κρατικοποιημένο σύμπαν, που είναι απρόσιτο ή ακατανόητο, του οποίου οι βραδύτητες δεν επιτρέπουν, ούτε απάντηση, ούτε άμεση λύση. Για παράδειγμα: α) θέσεις συμβούλων-βοηθών για προβλήματα της καθημερινής ζωής, β) επαγγέλματα βοήθειας σε μικρά παιδιά, σε μητέρες, σε αναπήρους, σε μοναχικά άτομα, βοήθειας σε επί τόπου επιδιόρθωση αυτοκινήτων, νομικής βοήθειας,....και τέλος θα χρειαζόταν μια συνολική πολιτική επαγγελμάτων αλληλεγγύης και συμβίωσης σε ηλικιωμένους.
      Κατά την άποψη ειδικών μια πολιτική πολιτισμού θα ήταν μια άμεση απάντηση στην ανεργία, θα ήταν μια οικονομία αλληλεγγύης. Αλλά όποια και αν είναι η εκτίμηση, η πολιτική πολιτισμού θα μπορούσε να απορροφήσει μεγάλο ποσοστό ανθρώπων χωρίς εργασία.
      Χρειαζόμαστε ένα New Deal Πολιτισμού! Μια τέτοια αντιμετώπιση (π.χ. εξανθρωπισμό των πόλεων) απαιτεί μεγάλες δαπάνες, αλλά θα επέφερε προοδευτικά μεγάλη εξοικονόμηση...Αυτή η εξοικονόμηση παραμένει αόρατη, όσο συνεχίζουμε να καθορίζουμε τις δαπάνες και τα έσοδα ξεχωριστά για κάθε τομέα του προϋπολογισμού. Δε βλέπουμε ποτέ ότι μια πολιτική για την ποιότητα ζωής θα μπορούσε να περιορίσει προοδευτικά τα επόμενα χρόνια σημαντικές δαπάνες υγείας για βρογχίτιδες, άσθμα, ασθένειες, στρες, αϋπνίες, που προέρχονται από τις συνθήκες της ζωής στην πόλη, την ανεργία, τα δεινά του πολιτισμού μας, τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης, ο οποίος, ανίκανος να συλλάβει τα συνολικά προβλήματα, οδηγεί σε ανυπολόγιστες δαπάνες...
     Είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα λογιστικό σύστημα, το οποίο να υπολογίζει τις οικονομικές συνέπειες και τις συνέπειες στην υγεία τις οποίες φέρουν τα δεινά του πολιτισμού. Έτσι, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι οι δαπάνες για την υγεία θα μειώνονταν με την εξοικονόμηση φαρμάκων και υγειονομικής φροντίδας, που θα προερχόταν από την επιστροφή στην ποιότητα ζωής.

       Μεταρρύθμιση του πολιτισμού, μεταρρύθμιση της ζωής, μεταρρύθμιση της σκέψης, ηθική μεταρρύθμιση συμβαδίζουν για να καθορίσουν τεράστιες εξοικονομήσεις δαπανών, που θα επέτρεπαν να πραγματοποιηθούν όλες οι αλληλοεξαρτώμενες μεταρρυθμίσεις. Το πρόβλημα είναι να ενσωματώσουμε την πολιτική πολιτισμού στην πολιτική.
      Η πολιτική πολιτισμού προϋποθέτει τον ενθουσιασμό, την προσχώρηση μεγάλου μέρους των πολιτών, αλλά είναι ικανή, ανοίγοντας δρόμους και δημιουργώντας ελπίδα, να αφυπνίσει τις καλές θελήσεις, να παρακινήσει και να διεγείρει τον ενθουσιασμό και την προσχώρηση πολιτών. Το πρόβλημα δεν είναι να δημιουργήσουμε μια «νέα ηθική» αλλά να προοδεύσουμε προς την επιστροφή στην ηθική.
       Οι πολιτικοί βλέπουν με κακό μάτι την ανάγκη ηθικότητας. Πιστεύουν ότι αρκεί να παλέψουν με νομοθετικά μέτρα εναντίον της διαφθοράς. Πρέπει να εργαστούμε για την ηθικότητα μέσα από ένα σύνολο πολυδιάστατης πολιτικής πολιτισμού. Κάθε πολιτική και κάθε ηθική χρειάζονται μια πίστη.
Η πολιτική πολιτισμού είναι μια αποστολή ιστορικής αναγκαιότητας και ευρύτητας. Πρέπει να αναπτυχθεί με ορίζοντα δεκαετίας και πέρα από αυτόν. Δεν υποδεικνύει ούτε ένα πρότυπο, ούτε ένα σχέδιο πολιτισμού, αλλά ένα δρόμο.
      Καλεί ταυτοχρόνως στην ανα-κατάκτηση του παρόντος, στην αναγέννηση του παρελθόντος, στην οικοδόμηση του μέλλοντος. Επιτρέπει να αναστήσουμε μια συγκεκριμένη ελπίδα. Αυτή η πολιτική αντίστασης στη νέα βαρβαρότητα περιέχει την αρχή της ελπίδας.Το ζωτικό συστατικό που έχουμε ανάγκη τόσο όλοι μας όσο και η πολιτική, είναι η ελπίδα. Η ανάσταση της ελπίδας είναι η ανάσταση μιας δυνατότητας. Ούτε η αβεβαιότητα ούτε το άγχος καταργούνται, αλλά επειδή μπορούμε να αντέξουμε την αβεβαιότητα και το άγχος μόνο με τη συμμετοχή, την αγάπη, την αδελφοσύνη, τη δράση, η πολιτική πολιτισμού περιέχει τον ενθουσιασμό, τη συμμετοχή, την ελπίδα.

Η κοινωνία μας έχει ανάγκη από μια νέα συνείδηση πολίτη...

Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς, Πρόεδρος ΔΕ Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Πρόεδρος του Συμβουλίου Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΣAΠΕ), (π. Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)
www.kathimerini.gr