Κοινωνικοποίηση ονομάζεται η αφομοίωση από τα μέλη μιας κοινότητας των κανόνων, των αξιών και των πολιτιστικών παραμέτρων της (θρησκεία, ήθη, έθιμα, παράδοση, κ.ά.). Είναι δηλαδή η διαδικασία, μέσω της οποίας το άτομο ενσωματώνεται σε μια κοινωνική ομάδα ως μέλος της.
Μαθαίνει και υιοθετεί τις αξίες και τους κανόνες που διέπουν την κοινωνική ζωή της ομάδας και αναπτύσσει όλες τις ιδιότητες και ικανότητες που του επιτρέπουν να ανταποκριθεί σε διάφορους κοινωνικούς ρόλους και να καταλάβει κάποιες θέσεις μέσα στην κοινωνική ομάδα ή στην κοινωνία στο σύνολό της. Μία εκ διαμέτρου αντίθετη έννοια από την κοινωνικοποίηση είναι η μαζοποίηση ( κοινωνικός κομφορμισμός).
Ως προς το χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής της, η κοινωνικοποίηση χαρακτηρίζεται:
Συνεχής και μακρόπνοη: Δεν περατώνεται σε κάποια ηλικία, αλλά συνεχίζεται ως το τέλος της ζωής του ανθρώπου.
Δυναμική: Συνίσταται στην εκμάθηση των ρόλων που θα διαδραματίσει ο άνθρωπος στη ζωή του.
Πολύπλοκη και πολυδιάστατη: Οι απαιτήσεις της εποχής και η ταχύρυθμη εξέλιξη απαιτούν προσαρμογή.
Γνωρίσματα κοινωνικοποίησης
Δίνει στα άτομα τη δυνατότητα να εσωτερικεύσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους απέναντι στην κοινότητα.
Τα άτομα αποκτούν επίγνωση των κοινωνικών τους ρόλων.
Διαμορφώνονται άτομα που με τη δράση τους εξασφαλίζουν τη συνοχή και τη διατήρηση της κοινότητας.
Παρά το γεγονός ότι το άτομο ανήκει αδιαμφισβήτητα σε ένα αδιάσπαστο σύνολο, δε χάνει το καθένα την προσωπικότητα και την ατομικότητά του.
Είδη κοινωνικοποίησης
Υγιή ή θετική: Με ποιοτικά μέσα και πρότυπα, το άτομο αφομοιώνει δημιουργικά τους κανόνες και τις αξίες, ενώ αντιμάχεται τα κακώς κείμενα ύστερα από κριτικό έλεγχο. Συνεπώς, επιτυγχάνεται η ομαλή προσαρμογή και η ενεργός ένταξη του ανθρώπου στην κοινωνία.
Παθητική: Ο άνθρωπος, μέσω της καταλυτικής επίδρασης των θεσμών και των προτύπων, αποδέχεται αβασάνιστα κανόνες, αξίες και συμπεριφορές, με επακόλουθο την αλλοτρίωση, τη μαζοποίηση και τη χειραγώγηση.
Αρνητική: Άτομα και ομάδες συμπεριφέρονται αντιδραστικά, αφού δεν έχουν κατανοήσει τους κανόνες της κοινωνίας, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση και την αντικοινωνική συμπεριφορά.
Φορείς κοινωνικοποίησης
Πρωτογενείς φορείς, όπως η οικογένεια και η παρέα των συνομηλίκων, κτλ., στους οποίους η αλληλεπίδραση των μελών της κοινωνικής ομάδας χαρακτηρίζεται από στενές διαπροσωπικές και συναισθηματικές σχέσεις.
1. Οικογένεια: Ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης, η οικογένεια διαμορφώνει σημαντικά τους κανόνες, τις συνήθειες, τις αξίες και τις αντιλήψεις του παιδιού από τη στιγμή της γέννησής του. Ειδικότερα, η οικογένεια αποτελεί τον καθοριστικής σημασίας φορέα για τη συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου κατά την παιδική του ηλικία.
2. Παρέα συνομηλίκων (φιλίες): Η παρέα διαμορφώνει τον τρόπο επικοινωνίας, τη σκέψη και τα πρότυπα συμπεριφοράς των ανθρώπων. Η αποδοχή των κανόνων της ομάδας (π.χ. γλωσσικός κώδικας, ντύσιμο, ποδοσφαιρικές προτιμήσεις) αποτελεί στοιχείο που ευνοεί την αίσθηση του ατόμου που ανήκει στην ομάδα
Δευτερογενείς φορείς, όπως το σχολείο, ο χώρος εργασίας, το κράτος και η Εκκλησία στους οποίους οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων (π.χ. δασκάλων-μαθητών, εργοδοτών-εργαζόμενων κτλ.) ρυθμίζονται συνήθως βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και είναι περισσότερο τυπικές.
1. Σχολείο: Το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας μεταβιβάζει στη νέα γενιά τις κοινές παραδόσεις, αλλά και τη συσσωρευμένη γνώση της κοινωνίας.
2. Θρησκεία: Η θρησκεία αποτελεί έναν κοινωνικό θεσμό που πραγματεύεται τη σχέση των ανθρώπων με το θείο. 3. Μ.Μ.Ε: Η επίδραση των Μ.Μ.Ε αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην κοινωνικότητα του ατόμου. 4. Κράτος: Το κράτος αποτελεί φορέα κοινωνικοποίησης ιδιαίτερα σημαντικό.
ΘΕΣΜΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ
Κατοχυρώνονται από το νόμο οι εξής:
Η οικογένεια Το σχολείο Το κράτος-οι νόμοι Η εκκλησία Το επάγγελμα
ΜΗ ΘΕΣΜΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ
Δεν είναι νομικά κατοχυρωμένοι οι εξής:
Οι φιλίες και συναναστροφές (παρέες).
Το κοινωνικό περιβάλλον με τις αξίες, αντιλήψεις, παραδόσεις.
Τα Μ.Μ.Ε.
Η τέχνη και ο αθλητισμός.
Οι διανοούμενοι.
Οι σύλλογοι και τα σωματεία.
Με την ένταξη του ανθρώπου σε ομάδες που ο ίδιος επιλέγει σε διάφορα στάδια της ζωής του, καθώς και με την εν γένει κοινωνικοποίησή του στο ευρύτερο κοινωνικό σώμα επιτυγχάνονται τα εξής:
Το άτομο βρίσκει διέξοδο στην έμφυτη κοινωνικότητά του.
Ο άνθρωπος αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη ευκολία τα ατομικά του προβλήματα.
Μέσω της επαφής και της συναναστροφής με άλλα άτομα αφομοιώνει έναν κώδικα ηθικών αξιών, βιώνει την εθνική ετερότητα και αγωνίζεται για το κοινό καλό.
Η κοινωνική ενσωμάτωση συντελεί στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, καθώς αυτό παρατηρεί αντιλήψεις, ιδέες και συμπεριφορές που το σημαδεύουν βαθιά, του αφήνει όμως και το περιθώριο να διατηρήσει και να αναπτύξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (δεν υφίσταται καθολική αφομοίωση). Το άτομο ολοκληρώνεται πνευματικά (διεύρυνση οριζόντων, κατάκτηση γνώσης), ηθικά (σεβασμός, υπευθυνότητα και αυτογνωσία, επειδή μέσα από τους άλλους αναγνωρίζει την ετερότητά του) και ψυχικά (ικανοποίηση από την αποδοχή, υψηλή αυτοεκτίμηση, σιγουριά και ασφάλεια).
Ο άνθρωπος αποκτά αυτοπειθαρχία, εφόσον ελέγχει τις ορμές και τα ένστικτά του, η αποδοχή των κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς και συνεπώς η αποφυγή περιθωριοποίησης, ένα πνεύμα συλλογικότητας και ομαδικότητας, αφού το άτομο αγωνίζεται για την υλοποίηση συλλογικών στόχων.
Το άτομο αποκτά κοινωνική και πολιτική συνείδηση, εφόσον γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, μυείται στην αξία της προσφοράς σε επίπεδο επαγγελματικό, πολιτικό και εθνικό, αλλά και της κοινωνικής αναγνώρισης. Ο νέος λοιπόν που εντάσσεται ομαλά στην κοινωνία εμφανίζει τα ακόλουθα γνωρίσματα:
Προσωπική ταυτότητα (άποψη, αξίες, υγιής προσωπικότητα).
Κοινωνική ταυτότητα (αντίληψη συλλογικότητας, ομαδικότητας).
Πολιτική συνείδηση (ενεργός πολίτης).
Εθνική και διεθνιστική συνείδηση (φιλόπατρις και διεθνιστής). Παθητική- αρνητική κοινωνικοποίηση
Γενεσιουργά αίτια
Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και τα κοινωνικά αδιέξοδα (πολιτική κρίση, διαφθορά, ανεργία και κοινωνικοί αποκλεισμοί).
Η παρακμή των ιδανικών, η κρίση των αξιών και η έλλειψη υγιούς προσανατολισμού γκρεμίζει τα σταθερά σημεία αναφοράς και προκαλεί σύγχυση.
Τα πρότυπα και οι συνθήκες της εποχής (χρηματοθηρία, ατομικισμός, τεχνοκρατισμός, εξειδίκευση), αλλά και ο διαβρωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε.
Η δυσλειτουργία των φορέων αγωγής (ανεπαρκής αγωγή από την οικογένεια, το σχολείο και την πνευματική ηγεσία).
Η ατομική ανευθυνότητα και νωχελικότητα.
Χαρακτηριστικά των νέων
Ο νέος που εντάσσεται στην κοινωνία παθητικά:
Είναι άβουλο ον, ψιττακίζει.
Άγεται και φέρεται, διασκεδάζει ανούσια. Συντηρεί τη διαφθορά και την ανηθικότητα.
Είναι υλιστής και ατομικιστής.
Απέχει από τα κοινά, είναι φιλήσυχος και άχρηστος.
Δεν αντιλαμβάνεται τον ιστορικό του ρόλο και κυρίως την ευθύνη απέναντι στον εαυτό του και την κοινωνία.
Ο νέος που κοινωνικοποιείται αρνητικά:
Συμπεριφέρεται επιθετικά και αντικοινωνικά.
Είναι οπαδός της στείρας αμφισβήτησης.
Είναι αρνητής των πάντων.
Είναι εν δυνάμει εγκληματίας, τρομοκράτης, ναρκομανής…
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου