Οι ταχύτατες αλλαγές στο βιοσωματικό, το νοητικό και τον ψυχολογικό εαυτό που συμβαίνουν στην εφηβεία δημιουργούν την ανάγκη για ανασυγκρότηση του εφήβου και για διαμόρφωση μιας σταθερής εικόνας για τον εαυτό και ως προς τη μορφή και ως προς τα ψυχοκοινωνικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά.
Ο έφηβος έχει πλέον την ικανότητα να σκέφτεται με υποθέσεις και πιθανότητες, βλέπει την πραγματικότητα ως μια από τις πολλές άλλες δυνατές καταστάσεις. Είναι σε θέση να οραματίζεται διάφορα και διαφορετικά από τα υπάρχοντα συστήματα. Η κατάκτηση αυτή ωθεί το υπάκουο παιδί της σχολικής ηλικίας να κρίνει τις απόψεις των γονέων του και να εναντιώνεται στις απαιτήσεις τους, προβάλλοντας τα δικά του επιχειρήματα. Αυτό τον ωθεί στην εξέταση του μέχρι τώρα τρόπου ζωής που ακολουθούσε και σε νέες επιλογές. Διαμορφώνει την ταυτότητά του ως προς τις βασικές αξίες και αρχές συμπεριφοράς που θα ακολουθήσει στη ζωή του. Παράλληλα, καλείται να επιλέξει σπουδές και επάγγελμα, ενώ αναζητάει την σεξουαλική του ταυτότητα.
Βασικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας του εφήβου παίζει η επιτυχία ή αποτυχία του στην αντιμετώπιση των αναπτυξιακών κρίσεων των προηγούμενων σταδίων. Έφηβοι οι οποίοι πέρασαν ομαλά τα προηγούμενα στάδια ανάπτυξης έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν ταυτότητα στο στάδιο αυτό.
Βασικά στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν την ταυτότητα είναι το επίπεδο εμπιστοσύνης στον εαυτό, η δέσμευση για κάποιο επάγγελμα, η στάση απέναντι στη θρησκεία και την πολιτική, η άποψη για τον εαυτό ως μια συγκεκριμένη προσωπικότητα, η στάση για την εξωτερική εμφάνιση και το ρόλο του φύλου.
Κύριος ρόλος των γονέων στο στάδιο αυτό είναι να βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει αυτονομία και να διαμορφώσει ταυτότητα. Στο στάδιο της εφηβείας το παιδί έχει ανάγκη, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο στάδιο, από ένα σταθερό πλαίσιο και από όρια.
Χρειάζεται τις σταθερές αρχές, τις αξίες και τους κανόνες που έχουν οι γονείς. Είναι σημαντικό οι αρχές που οι γονείς θέτουν να έχουν νόημα και για τους ίδιους. Για να μπορέσει ο έφηβος να αποκτήσει αυτονομία, είναι σημαντικό να συγκρουστεί με δυνατούς γονείς. Ένας δυνατός πατέρας και μια δυνατή μητέρα δεν κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, αν τους ανταγωνιστεί.
Αν οι γονείς δεχθούν την κριτική του εφήβου, χωρίς να πιστεύουν τις θέσεις του, η τάση για υπερδύναμη και μεγαλομανία επιβεβαιώνεται και αυτό τον αναστατώνει. Με την άκριτη υποχώρηση των γονέων υπάρχει επίσης κίνδυνος να αυξηθούν απειλητικά οι ενοχές του εφήβου για την καταπίεση που ασκεί στους γονείς του.
Από την άλλη πλευρά, αν οι γονείς περάσουν στο αντίθετο άκρο και επιμένουν στις δικές τους θέσεις, χωρίς να «ακούν» τις απόψεις του εφήβου, ή αν επιμένουν να τον διατάζουν, τότε προκαλούν μεγαλύτερη αντίδραση και επίθεση. Υπάρχει κίνδυνος, λόγω του έντονου αυταρχισμού των γονέων, ο έφηβος να οδηγηθεί σε αναγκαστική υποταγή.
Και στις δύο περιπτώσεις ο έφηβος βιώνει έντονη ματαίωση, η οποία θα τον οδηγήσει ή σε φυγή ή σε ανοικτή σύγκρουση με τους γονείς και, σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να τους «τιμωρήσει» με το να στραφεί εναντίον του εαυτού του με διάφορους τρόπους: για παράδειγμα, με το να αναπτύξει διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, να κάνει χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ή να ενταχθεί σε διάφορες περιθωριακές ομάδες.Η κατανόηση της αντίδρασης του εφήβου ως μιας φυσιολογικής μεταβατικής κατάστασης η οποία, παρότι μοιάζει με προσωπική επίθεση, δεν απευθύνεται στο γονέα-πρόσωπο αλλά στο γονέα ως ρόλο, διευκολύνει την αντιμετώπιση τέτοιου είδους προβλημάτων.
Ένας σημαντικός παράγοντας που μπορεί να εμποδίσει την αυτονόμηση των εφήβων είναι τα προβλήματα που υπάρχουν στη σχέση του ζευγαριού ή γενικότερα στη λειτουργία της οικογένειας. Σε περίοδο κρίσης, συχνά η ενότητα της οικογένειας στηρίζεται στην ύπαρξη του παιδιού και στη φροντίδα του. Όταν το παιδί ωριμάσει και τείνει να αυτονομηθεί, ο κύριος σκοπός για τον οποίο το ζευγάρι είναι μαζί παύει να υπάρχει, οπότε απειλείται η διατήρηση της οικογένειας. Το παιδί, που στις περιπτώσεις αυτές αποτελεί το στυλοβάτη της οικογένειας, διαισθάνεται τον κίνδυνο που την απειλεί και «αναβάλλει» την αυτονόμησή του, παραμένοντας στο στάδιο της εξάρτησης της παιδικής ηλικίας. Συχνά, στο κρίσιμο αυτό στάδιο της αποχώρησής τους, οι έφηβοι που ζουν σε οικογένειες με προβλήματα αναπτύσσουν διάφορα συμπτώματα, για να διατηρήσουν τη συνοχή της οικογένειας τους.
Πηγή: Βασιλική Παπαδιώτη – Αθανασίου (2000)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου