Διάγραμμα της έννοιας "Ρατσισμός"

Ρατσισμός from sokaniak

Η γλωσσική ταυτότητα-αξία γλωσσομάθειας

Η γλωσσική ταυτότητα-αξία γλωσσομάθειας from sokaniak

Η φθορά της ελληνικής γλώσσας

η φθορα της ελληνικης γλωσσας from sokaniak

Κριτική ικανότητα και πειθώ

Κριτική ικανότητα και πειθώ from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Παιδεία και Εκπαίδευση"

Παιδεία και Εκπαίδευση from sokaniak

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ: Το Βυζάντιο ήταν μονοπολιτιστικό αλλά όχι μονοεθνικό

      Το ιδιαίτερο όμως στην περίπτωση της κορυφαίας στον κόσμο βυζαντινολόγου είναι η ξεχωριστή ενάργεια με την οποία παρακολουθεί και τα σημερινά γεγονότα, όπου στην ελληνική τουλάχιστον περίπτωση η βυζαντινή εμπειρία έχει να προσφέρει πάρα πολλά. Γι' αυτό και η κυρία Αρβελέρ δεν διστάζει να προτείνει και τις λύσεις. Έτσι, οι σύγχρονες ελληνικές περιπέτειες μπήκαν κι αυτές στη συζήτησή μας, όπως και η μοναδική ίσως ευκαιρία για την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης.

        Ποια στοιχεία φανερώνουν τη συνέχεια του αρχαίου ελληνικού κόσμου μέσα στο Βυζάντιο;
-Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και ίσως και η γνώση του Ομήρου. Στα μέσα του 11ου αιώνα, όταν η ερωμένη του αυτοκράτορα Μονομάχου, η ωραιοτάτη Σκλήραινα, πέρασε από την αγορά της Κωνσταντινούπολης, ένας μάγκας της είπε το περίφημο "Ου νέμεσις" του Ομήρου. Αυτό δηλαδή που οι γέροι Τρώες είπαν όταν είδαν την ωραία Ελένη. Ποιος από τους μάγκες της αγοράς σήμερα ξέρει τον Όμηρο;

       Κάποιος θα μπορούσε να πει πως από το Βυζάντιο λείπουν οι φιλόσοφοι και οι σχολές ή ακόμη και οι ποιητές. Οι πατέρες της εκκλησίας, οι βυζαντινοί λόγιοι και οι επιστήμονες, όπως και οι υμνογράφοι, μπορούν να συγκριθούν κατ' αναλογία με τους φιλοσόφους και τους ποιητές της αρχαιότητας;
-Κάθε εποχή έχει το πνεύμα της. Δεν μπορώ λοιπόν να κάνω σύγκριση. Οι αρχαίοι έγιναν πανανθρώπινο κτήμα, ενώ οι Βυζαντινοί μένουν πάντοτε υπόδειγμα για τους χριστιανούς.

      Πάντως τα τελευταία χρόνια με την πρόοδο των βυζαντινών σπουδών, ο χαρακτηρισμός "βυζαντινός", που ξεκίνησε ως υποτιμητικός, φαίνεται πως έχει πάρει αντίθετες διαστάσεις και περιεχόμενο. Απόδειξη και οι μεγάλες διεθνείς εκθέσεις που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια με τίτλους όπως η "δόξα" και η "λάμψη" του Βυζαντίου...
-Το μόνο που έχω να πω είναι: Ευτυχώς!

        Η Θεσσαλονίκη με την ιστορία της, τα βυζαντινά κτίρια (κάστρα, εκκλησίες) και την πνευματική της ενδοχώρα, τον Άθωνα, δεν θα έπρεπε να "επενδύσει" στις σπουδές αυτές; Ή ακόμη να το αξιοποιήσει αυτό για την τουριστική της προβολή;
-Η Θεσσαλονίκη καλή, μετά την καλλίστη. Δηλαδή μετά την Κωνσταντινούπολη. Η πραγματικά συν-πρωτεύουσα του Βυζαντίου το δείχνει και τώρα ακόμη με το εξοχότατο και αξιολογότατο βυζαντινό μουσείο που έχει και το οποίο, όπως ξέρετε, έτυχε του βραβείου των Μουσείων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
    
        Δεν θα μπορούσε λοιπόν η Θεσσαλονίκη να αναδειχθεί ως βυζαντινή πόλη και να προκαλέσει και ανάλογο τουριστικό ενδιαφέρον;
-Μα για όνομα του Θεού, είναι το μόνο που πρέπει να κάνει. Όπως για παράδειγμα αυτό που έκανε η Αθήνα με την ενοποίηση των αρχαιολογικών της χώρων. Η Θεσσαλονίκη θα πρέπει να αναδείξει τη βυζαντινή της υπόσταση. Η πόλη έχει επίσης, όπως είπα, και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού που πραγματικά είναι απ' τα καλύτερα. Η πρώην διευθύντρια, Αναστασία Τούρτα,έχει  κάνει τεράστια δουλειά. Είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να κάνει τώρα ως η πρώτη πραγματικά ευρωπαϊκή πόλη. Γιατί η Θεσσαλονίκη διαθέτει και αρχαία και ρωμαϊκή αλλά και πρωτοχριστιανική ιστορία, ως πόλη που επισκέφθηκε ο Παύλος.Αυτό δεν πρέπει να είναι άλλωστε και το μέλημά μας; Να δείξουμε δηλαδή τη συνέχεια από τον αρχαίο κόσμο στον βυζαντινό.
       Περνώντας όμως από έναν κόσμο που κανείς δεν ξέρει ή που δεν θέλει να μάθει, ή που η Ελλάδα τον έχει βάλει σε παρένθεση. Περνώντας δηλαδή από τη Ρώμη. Αν δεν αναδειχθεί η μεγαλοσύνη της Ρώμης, δεν μπορεί να αναδειχθεί η μεγαλοσύνη της Θεσσαλονίκης. Η Θεσσαλονίκη είχε ρωμαϊκό ανάκτορο, είχε ιππόδρομο και πολλά άλλα. Μολονότι η Αθήνα είχε πάψει τότε να υπάρχει και παρά τη δόξα του Αλεξάνδρου, όπως γράφει τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Έλιος Αριστείδης, κανένας δεν θέλησε να είναι απόγονος της Πέλλας ή γόνος της Πέλλας. Όλοι θέλουν να είναι γόνοι της Αθήνας.

        Ποια στοιχεία της πολιτικής ιδεολογίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας θα μπορούσαν να είναι ακόμη χρήσιμα για τους κυβερνώντες στην Ελλάδα και τον λοιπό κόσμο;
-Ίσως το... "χρήζομεν οικονόμου και ουχί βασιλέως", που ανεφώνησεν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στα μέσα του 15ου αιώνα! Πάντως, για να μιλήσω πιο σοβαρά, δύο τέτοια στοιχεία είναι η πολυεθνικότητα, ως μοχλός για νέα ξεκινήματα, αλλά και η προσήλωση στα πάτρια, ως μαγιά για την ενσωμάτωση των ξένων σε έναν ενιαίο πολιτισμό.

       Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί μια ευρύτερη ένωση εθνών, λαών, κρατών, θα μπορούσε να πάρει κάποια παραδείγματα από την πολιτική ιδεολογία και πρακτική των Βυζαντινών;
-Η κωνσταντινουπολιτική προσπάθεια αποτελεί και την απαρχή της δημιουργίας μιας καινούργιας ταυτότητας. Αυτό παρά τις διαφορές, εθνικές και άλλες. Γιατί οι Βυζαντινοί ήταν πολυεθνικό και όχι μονοεθνικό κράτος. Ήταν μονοπολιτιστικό, χάρη στην ελληνική γλώσσα, αλλά όχι μονοεθνικό.
  
     Σε ποια κατάσταση βρίσκονται η παιδεία και ο πολιτισμός της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον καιρό της Άλωσης;
-Σε διχασμό και ανταγωνισμό, ανάμεσα σε ενωτικούς και ανθενωτικούς, σε αναμοχλεύσεις παλιού μεγαλείου. Τόσο που τους Τούρκους, με τους οποίους πολεμούσαν, τους αποκαλούσαν Πέρσες και Αχαιμενίδες, σαν να ήταν δηλαδή οι απόγονοι των μαραθωνομάχων. Και βεβαίως βρισκόταν σε μια κατάσταση δεισιδαιμονίας, που χαρακτήριζε την εποχή εκείνη το Βυζάντιο.

     Πώς κυβερνάται το κράτος την εποχή αυτή; Είναι υπόθεση ενός ανδρός, δηλαδή του αυτοκράτορα;
-Η εκκλησία είναι αυτή που οργανώνει την κοινή γνώμη. Άρα δεν είναι μόνον οι πολιτικοί, ο αυτοκράτορας, αλλά και οι εκκλησιαστικοί που φέρνουν το βάρος αλλά και την ευθύνη αν θέλετε της εποχής. Το Βυζάντιο θεωρείται και ήταν δημιούργημα θρησκευτικών λόγων, ως αποδέκτης δηλαδή της χριστιανικής θρησκείας. Αλλά και ο θάνατός του ίσως επήλθε για λόγους επίσης θρησκευτικούς. Ως μη αποδέκτης δηλαδή της ένωσης με τους Δυτικούς.

    Σε τι κατάσταση βρίσκονται οι πολίτες της Βασιλεύουσας τα τελευταία χρόνια πριν από την πτώση;
-Να θυμίσω ότι είναι μια πόλη καταδικασμένη από τις πολλαπλές πολιορκίες που έχουν γίνει ήδη πριν από το 1453, που βρίσκεται σε οικονομική εξάντληση λόγω ακριβώς των προνομίων των Βενετών, των Γενοβέζων και άλλων, οι οποίοι έχουν μεταφέρει και τον πόλεμό τους στα λιμάνια της, και επίσης λόγω των δυναστικών διχασμών. Να τονίσω αυτό που γράφει ο Παλαμάς: "Πόρνη η Πόλις και περίμενε τον μακελάρη και περίμενε τον Τούρκο να την πάρει".

     Πέρα από τα γνωστά κείμενα, όπως του Φραντζή, του Μπάρμπαρο κ.ά., ποιες άλλες πηγές πληροφόρησης αξιοποιούνται από τους ιστορικούς για τις μέρες της Αλώσεως;
-Τα ανακαλήματα, οι θρήνοι, ενώ έχουμε και αρκετά δείγματα από την αλληλογραφία μεταξύ των παθόντων εκείνης της εποχής. Υπάρχουν επίσης και πολλά έργα των Δυτικών, μεταξύ των οποίων του Έλιο Σίλβιο, του μετέπειτα πάπα της Ρώμης.

        Όπως έχετε πει, η Ελλάδα είναι η μοναδική βαλκανική χώρα η οποία συγκροτήθηκε χωρίς την απελευθέρωση της πρωτεύουσάς της, δηλαδή της Κωνσταντινούπολης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που μετά την απελευθέρωση έγινε προσπάθεια σύνδεσής μας κατευθείαν με την αρχαιότητα;    Πόσο μας ταλαιπωρούν ακόμη τα δύο αυτά γεγονότα;
-Νομίζω πως αυτό αποτελεί μια αιτία εθνικής σχιζοφρένειας, όπως παραδείγματος χάριν το δείχνει η σημερινή μας παιδεία. Μιλάμε για αρχαίους συγγραφείς στο σχολειό, αλλά δεν διδάσκουμε κανέναν βυζαντινό, ενώ τα παιδιά όταν πηγαίνουν στο σπίτι βλέπουν να ξαναζεί το Βυζάντιο, είτε από τα χριστιανικά ονόματα που φέρουν στην οικογένεια, είτε από το εικονοστάσι κτλ. Και επιπλέον μένει πάντοτε το ερώτημα, ανήκομεν άραγε εις την Δύσιν ή εις την Ανατολήν; Ο Ζουράρις θα γράψει για ευρωλιγούρηδες, άλλοι για ευρωσκεπτικιστές και άλλοι για ευρωλάτρες. Άρα βρισκόμαστε ακόμα στο ερώτημα: πού είμαστε; Ασφαλώς ανάμεσα στα δύο, και δεν ξεχνάμε ότι η Δύση της Ανατολής είναι η Ανατολή της Δύσης.

         Μια διαφορετική παιδεία θα μπορούσε να μας φέρει πιο κοντά στην ιστορική και πολιτισμική μας φυσιογνωμία, στη μη απελευθερωμένη πρωτεύουσά μας; Δεν μιλάω ρατσιστικά, εθνικιστικά, ούτε για κάποια απομόνωσή μας. Αλλά για να ζούμε και να υπάρχουμε ως Έλληνες Ευρωπαίοι, οικουμενικοί άνθρωποι. Όπως φαντάζομαι ζείτε κι εσείς...
-Ασφαλώς ναι. Μια διαφορετική παιδεία.
Αλλά το ποια πρέπει να είναι αυτή η παιδεία είναι θέμα όχι μόνο ελληνικό. Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος μας δεν μπορεί πια να περιορίζεται στα ελληνικά όρια, ούτε η παιδεία.

       Τι σήμαινε η Άλωση της Πόλης για τον υπόλοιπο κόσμο;
-Ένας Πολωνός γράφει ότι η "χριστιανοσύνη έμεινε μονόφθαλμη". Στη Δύση, όταν οι Βυζαντινοί υπέγραψαν την Ένωση στη σύνοδο της Φεράρας του 1438, οι ιερωμένοι κυρίως νόμιζαν πως πλέον είχαν γίνει μία κοινότητα και γι' αυτό πλέον ερχόταν η δική τους σειρά. Αυτά στη Δύση. Οι Ρώσοι, οι οποίοι τότε ήταν άκρως ανθενωτικοί και βρίσκονται εναντίον των βυζαντινών πολιτικών οι οποίοι είχαν αποδεχθεί την Ένωση, μένουν σχεδόν μακριά από το γεγονός της Άλωσης. Ο Κωνσταντίνος ο 11ος ακριβώς στις 12 Δεκεμβρίου του 1452 υπέγραψε την Ένωση στην Αγιά-Σοφιά. Μόνο μία μικρή ανάμνηση γράφει "έπεσε η Πόλις". Μετά θα ξυπνήσουν για να την κλάψουν, κυρίως όταν θέλουν να θεωρήσουν τη Μόσχα ως Τρίτη Ρώμη.
         Όσο για τους Βυζαντινούς, η πτώση της Πόλης σημαίνει το τέλος του κόσμου. Κατά τις προφητείες το τέλος του κόσμου το περίμεναν χρόνια και χρόνια μετά. Σχεδόν ακόμη... Να σκεφθείτε ότι έχουμε ένα γράμμα ενός Κωνσταντινουπολίτη που γράφει σε φίλο του στην Κρήτη και του λέει, στείλε μου το τάδε εσχατολογικό έργο με τις προφητείες, το έχω απόλυτη ανάγκη τώρα που περιμένουμε το τέλος του κόσμου.

        Η Δύση δεν βοήθησε την Αυτοκρατορία για λόγους ανταγωνισμού μεταξύ των εκκλησιών ή για καθαρά πολιτικούς λόγους επικράτησης;
-Αυτό είναι λάθος. Η Δύση δεν είναι μία πολιτική ενότητα. Δεν υπάρχει ένα κράτος, όπως ήταν το Βυζάντιο που θα μπορούσε να βοηθήσει τη Δύση. Το πρόβλημα μπορεί να τεθεί μόνο όσον αφορά τον πάπα, ο οποίος είναι η μόνη ενιαία αρχή της Δύσης. Ωστόσο το 1450 ο πάπας της εποχής, Νικόλαος Ε', όταν γιορταζόταν το ιωβηλαίο του, αναγγέλλει ότι όλες οι αφέσεις αμαρτιών που δίνει, τα συγχωροχάρτια δηλαδή, τα οποία τότε πληρώνονταν αδρά, θα χρησιμοποιηθούν για την εκστρατεία contra Turcos. Λοιπόν μόνο ο Αντωνίνος, ένας επίσκοπος της Φλωρεντίας, λέει εκείνη την εποχή "άσ' τους να χαθούν εφόσον είναι και σχισματικοί". Ενώ τόσο στην παπική μεριά όσο και στους αρχηγούς των τότε μικρών κρατών υπάρχει η προετοιμασία για την εκστρατεία contra Turcos. Λοιπόν αυτό είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να πάψουμε να λέμε στα παιδιά, ότι η Δύση δεν βοήθησε. Έκανε ό,τι μπορούσε, και πρέπει να πούμε πως δεν μπορούσε τότε να κάνει πολλά.
      
      Πώς κρίνετε την άποψη ότι ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας αποτελεί μεγαλύτερη καταστροφή από την Άλωση;
-Κατά τη γνώμη μου αποτελεί την κατακλείδα της ίδιας ιστορίας, της ιστορίας δηλαδή που άρχισε με την Άλωση. Αλλά πλέον σημαίνει το τέλος, που πια δεν έχει επιστροφή. Είναι η μη αναστρέψιμη λύση. Τότε ασφαλώς, κατά κάποιον τρόπο, θάφτηκε ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς. Οπότε μ' αυτή την έννοια ίσως αποτελεί μια συμφορά μεγαλύτερη και από αυτήν της άλωσης της Πόλης.

        Στη σημερινή κρίση που μαστίζει την Ελλάδα τι θα μπορούσαμε να πάρουμε από τους Βυζαντινούς;

-Η αποφυγή του διχασμού ίσως θα ήταν το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να μας βοηθήσει για να μη γίνουμε όπως οι Βυζαντινοί στο τέλος τους.
      Όσο για τα άλλα, πρέπει να κρατήσουμε και την ακράδαντη πίστη των Βυζαντινών στο παρελθοντικό μεγαλείο. Πιο πριν είπα πως οι Βυζαντινοί έλεγαν Πέρσες και Αχαιμενίδες τους Τούρκους, όχι γιατί πίστευαν ότι οι Τούρκοι ήταν απόγονοι των Περσών, αλλά γιατί οι ίδιοι οι Βυζαντινοί πίστευαν ότι συνέχιζαν τη μάχη του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας.

Συνέντευξη στον Στέλιο Κούκο

Διάγραμμα της έννοιας "Ποινή"

ποινή from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας " Άγχος"

Άγχος from sokaniak

Σχέσεις των δύο φύλων

Σχέσεις των δύο φύλων from sokaniak

Πολυμέσα και Εκπαίδευση

http://blogs.sch.gr/evstamou

Θεωρίες μάθησης

http://blogs.sch.gr/evstamou

Διάγραμμα της έννοιας "Διάλογος"

Διάλογος from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Δημοκρατία"

Δημοκρατία from sokaniak

Αποχαιρετώντας την πατρίδα...

         Τα κείμενα που ακολουθούν είναι αποσπάσματα εκθέσεων από το τμήμα Β2 του Γυμνασίου Παλιννοστούντων Ελληνοπαίδων Θεσσαλονίκης της σχολικής χρονιάς 1994-1995. Το τμήμα Β2 προέκυψε από τα τμήματα Α1 και Α2 της προηγούμενης σχολικής χρονιάς. Τα τμήματα αυτά ήταν, κατά την ορολογία του σχολείου, τμήματα "μηδενικά". Που σήμαινε ότι όταν έμπαινες την πρώτη μέρα στην τάξη και έλεγες καλημέρα τα παιδιά σε κοιτούσαν χωρίς να καταλαβαίνουν. Δεν ήξεραν καθόλου Ελληνικά.
      
       Το Μάρτη του 1995 ζητήθηκε από τα παιδιά να γράψουν έκθεση με θέμα"Πώς θυμάμαι την τελευταία μέρα που έφυγα από την παλιά μου πατρίδα". Τα παιδιά έγιναν σοβαρά.. Και έκλαψαν. Και έγραψαν. Είχαν να πουν.Οι εκθέσεις, με πολλά λάθη, διορθώθηκαν και τα παιδιά έπρεπε να τις καθαρογράψουν. Τα παιδιά το έκαναν πάλι και πάλι, σα να το είχαν ανάγκη, σα να επουλώνοταν έτσι το τραύμα. Τις καθαρόγραψαν στα τετράδιά τους, σε φύλλα χαρτί, σε λευκές κόλλες. Με κάποια αποσπάσματα έγινε ένα κολλάζ που παρουσιάστηκε στην Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς. Εδώ ακολουθούν κάποια από αυτά τα αποσπάσματα:

Πώς θυμάμαι την τελευταία μέρα που έφυγα από την πατρίδα μου

   …Όταν έφτασε η μέρα για να φύγουμε η γιαγιά μου ήτανε πολύ νευριασμένη και θυμωμένη γιατί θα έμενε μόνη της, αφού δε θέλησε να έρθει μαζί μας. Εγώ ένιωθα δυστυχισμένος. Αποχαιρέτησα όλους τους φίλους μου και το σκυλάκι μου που το αγαπούσα πάρα πολύ. Φεύγοντας κοιτούσα πίσω και σκεφτόμουν πως αν ήμουν μάγος, θα τα έκανα όλα μικρά και θα τα έπαιρνα όλα μαζί μου, στην καινούρια μου πατρίδα.
Ένας μαθητής

…Δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Έπρεπε να τον αφήσω.…Πήρα το γάτο και μαζί πηγαίνουμε να κοιμηθούμε. Η μητέρα είχε βρει μια οικογένεια από το χωριό να δώσει το γάτο μου. Τη νύχτα εκείνη είδα πολλούς εφιάλτες και το πρωί που πήγα στο σχολείο όλα μου φαίνονταν βαρετά. Τελειώνω το σχολείο και όλη η τάξη πηγαίνουμε στην πλατεία. Οι ώρες περνούσανε πολύ γρήγορα. Ο αποχαιρετισμός με τις φίλες μου τελειώνει με δάκρυα στα μάτια. Αποχαιρέτησα και όλους τους συγγενείς και γύρισα στο σπίτι. Λίγο αργότερα ήρθε ο άντρας που θα έπαιρνε το γάτο. Τον έβαλε μέσα σε μια τσάντα, αλλά αυτός πήδηξε και βγήκε έξω και κάθησε στα πόδια μου σαν να μου λέει: Δε με λυπάσαι βρε Άννα; Μην τον αφήσεις να με πάρει. Πάρε με κι εμένα μαζί σου. Πώς θα κάνω χωρίς εσένα; Όχι, όχι, μη…Λυπήσου με…
Δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Έπρεπε να τον αφήσω.
Ελιάνα

…Φάγαμε για τελευταία φορά στην κουζίνα μας. Έφαγα με το ζόρι, δεν είχα όρεξη, αλλά ήθελα για μια τελευταία φορά να αποχαιρετήσω με αυτόν τον τρόπο την κουζίνα και όλα τα πράγματα γύρω μου. _ Ελίσα, έλα! , λέει ο μπαμπάς, η μαμά ετοίμασε το πρωινό.
_ Δε θέλω να φάω, του λέω.
Από το ύφος μου ο πατέρας κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Ήρθε στο δωμάτιό μου και μου μιλούσε ασταμάτητα. Δε θυμάμαι τα λόγια του, εκτός από αυτά που μου είπε στο τέλος.
_ Δε θα 'πρεπε να 'σαι δυστυχισμένη. Εμείς για το καλό σας θα πάμε στην Ελλάδα. Δε μας νοιάζει πια για τους εαυτούς μας, αν θα αντέξουμε τις δουλειές εκεί ή όχι. Πρέπει ν' αντέξεις και ν' αντιμετωπίσεις την αλήθεια, την πραγματικότητα. Πάμε στην Ελλάδα για ένα καλύτερο μέλλον για σας. Τα άλλα παιδιά μακάρι να έβρισκαν μια τέτοια ευκαιρία.
Τον άκουσα και έκλαψα. Δεν πίστευα στις τελευταίες λέξεις του. Ούτε αυτός τις πίστευε.
Φάγαμε για τελευταία φορά στην κουζίνα μας. Έφαγα με το ζόρι, δεν είχα όρεξη, αλλά ήθελα για μια τελευταία φορά να αποχαιρετήσω με αυτόν τον τρόπο την κουζίνα και όλα τα πράγματα γύρω μου. Γύρισα το βλέμμα μου παντού σ' όλο το σπίτι. Κάποιες φορές έλεγα:
_ Ας ξυπνήσω από αυτό το μαύρο εφιάλτη.
Η μητέρα δε μιλούσε σχεδόν καθόλου. Το μόνο που μου 'πε ήταν:
_ Είσαι σίγουρη ότι πήρες όλα όσα χρειάζεσαι Έλις;
_ Ναι, μαμά.
_ Καλά, χρυσή μου.
…Η ώρα ήρθε. Ο πατέρας με την αδερφή μου έφυγαν πρώτοι. Η αδερφή μου τραγουδούσε κατεβαίνοντας τις σκάλες, ενώ ο πατέρας αμίλητος, κρατώντας τις βαλίτσες, περπατούσε. Η μητέρα μου έλεγξε ακόμη μια φορά τις πόρτες, τα παράθυρα… Εγώ κρατώντας μια τσαντούλα έκλεισα την πόρτα του δωματίου μου και ένοιωσα άδεια μέσα μου. Ένοιωσα σαν ένα παιδί που του κλέψανε το αγαπημένο του παιχνίδι. Ένοιωσα άδεια…
Η μητέρα με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου χαμογελάει.
_ Έτοιμη;
_ Ναι.
Αυτή η φωνή μου βγήκε ραγισμένη. Ήθελα να πω όχι. Δεν ήθελα ν' αφήσω το δωμάτιό μου. Δεν ήθελα. Και όμως, το πιο περίεργο, που μου συνέβηκε αφού απομακρύνθηκα από το σπίτι ήταν ότι προσπαθούσα να πείσω τον εαυτό μου πως εκεί που θα πήγαινα θα ήταν καλύτερα. Ναι, έλεγα στον εαυτό μου. Θα πάμε στην Ελλάδα και θα είμαστε πιο ευτυχισμένοι εκεί. Έλεγα διάφορα, αλλά ξαφνικά μια άλλη φωνή μου απαντούσε μέσα μου:
_ Θα πάμε εκεί και ούτε θα ζήσουμε καλύτερα.
Μια έβλεπα στην Ελλάδα τον παράδεισο και μια έβλεπα ένα σκοτεινό μέρος, όλο χειμώνες. Τι να πίστευα; Τελικά πώς θα ήταν εκεί;
Ελίσα

...Δε μου είπε τίποτα, πήρε κι αυτή την καρέκλα κι έκατσε μαζί μου. Μετά από μισή ώρα η Ελίνα με ρωτάει:_ Θέλεις να φύγουμε; Εγώ σωπαίνω. Με ρώτησε δεύτερη φορά. Εγώ της απάντησα τότε: _ Έτσι κι έτσι.
…Η μαμά μου πήγε να κοιμηθεί, εγώ δεν μπορούσα πια, στα μάτια μου ανάβλυζαν δάκρυα, δεν μπορούσα να σταματήσω. Βγήκα στο μπαλκόνι και κοίταζα γύρο μου, περίπου μια ώρα. Δε χόρταινα πήρα την καρέκλα να κάτσω, έκατσα και τα ξαναέβλεπα όλα. Καθώς έβλεπα ήρθε η αδερφή μου, τη βλέπω κι αυτή να κλαίει. Δε μου είπε τίποτα, πήρε κι αυτή την καρέκλα κι έκατσε μαζί μου. Μετά από μισή ώρα η Ελίνα με ρωτάει¨_ Θέλεις να φύγουμε; Εγώ σωπαίνω. Με ρώτησε δεύτερη φορά. Εγώ της απάντησα τότε: _ Έτσι κι έτσι.
Γιάννα

Δεν ξέρω τι με έχει πιάσει όλους αυτούς τους μήνες, εκεί που βλέπω τηλεόραση γεμίζουν τα μάτια μου με δάκρυα.
… Μου φαινόταν πως όλα τα έπιπλα μου μιλούσαν και μου έλεγαν να μη φύγω, αλλά να μείνω εκεί κοντά τους, να μην τα αφήσω μόνα τους. Μετά συνήλθα και είπα: Αλέκα, προχώρησε εκεί που θα πας και όλα θα είναι καλύτερα. Κατέβηκα τις σκάλες κλαίγοντας που Δε θα τις κατεβώ πια, που αυτή ήταν η τελευταία φορά που τις κατέβαινα. Όταν έφτασα στην είσοδο γύρισα πίσω και είπα : "Γεια σου αγαπημένο μου σπιτάκι". Όλοι είχαν μπει στο ταξί, μόνο εμένα περίμεναν. Όταν έφτασα κοντά στο ταξί έτρεμα ολόκληρη. Επιτέλους μπήκα στο ταξί με τα μάτια γεμάτα δάκρυα, γεμάτα δάκρυα λύπης. Ξεκινήσαμε αυτό το ταξίδι προς τον παράδεισο. Σ' αυτόν τον παράδεισο που όλοι νομίζαμε πως θα μας έκανε ευτυχισμένους…
_ Δεν ξέρω τι με έχει πιάσει όλους αυτούς τους μήνες, εκεί που βλέπω τηλεόραση γεμίζουν τα μάτια μου με δάκρυα. Με έχει πιάσει μια νοσταλγία για όλα αυτά που άφησα πίσω, για όλα αυτά που έχουν κολλήσει στο μυαλό μου και δεν μπορούν να βγουν.
Δεν πειράζει, τώρα είμαι σε μια όμορφη χώρα που μου θυμίζει κάποιες φορές την αγαπημένη μου πατρίδα.
Αλεξάνδρα

…Μας αποχαιρέτησαν και έτσι, με αγωνία για το τι μας περίμενε στην Ελλάδα, κάθησα στη θέση μου και το λεωφορείο ξεκίνησε.
…Στο σπίτι ήταν μόνο η γιαγιά μου, που στέκονταν στην κουζίνα και μαγείρευε. Μας έδωσε να φάμε και μετά το γεύμα τη ρώτησα αν ήξερε πού πήγε η μαμά μου. Εκείνη όμως απάντησε πως δεν ήξερε.
…Εγώ ξαφνιασμένος βγήκα στην αυλή του σπιτιού μας και άρχισα να κοιτάω ολόγυρά μου. Κοιτώντας όλα αυτά, μόνο εκείνη τη στιγμή κατάλαβα πόσο αγαπούσα όλα αυτά. Να το δέντρο που σκαρφάλωνα πάνω του, όταν ήμουν τεσσάρων χρονών, κάθε μέρα και κοιτούσα τον κόσμο που περνούσε κοντά στην αυλή μας. Θυμήθηκα τις κρυψώνες που πήγαινα με τον αδελφό μου. Άραγε θα σας ξαναδώ; αναρωτήθηκα ήσυχα.
Το άλλο πρωί, όταν σηκώθηκα, είχαν έρθει οι συγγενείς μας. Μας συνόδεψαν μέχρι τη στάση του λεοφωρίου στο οποίο μας βοήθησαν να μπούμε. Μας αποχαιρέτησαν και έτσι, με αγωνία για το τι μας περίμενε στην Ελλάδα, κάθησα στη θέση μου και το λεωφορείο ξεκίνησε.
Αλέξανδρος

… Να παίρναμε και το σπίτι μας που μέναμε μαζί μας, να παίρναμε όλη την πατρίδα μαζί μας. Όταν ήρθαμε την πρώτη μέρα στην Ελλάδα ήμασταν σαν ξένοι.
…Όταν καθόμουνα στο κρεβάτι και μάζευα τα πράγματά μου δεν ήθελα να κλάψω, αλλά τα δάκρυα ανάβλυζαν μόνα τους. Περάσαμε τόσο ωραία στο σπίτι μας που μεγαλώσαμε και στην πατρίδα.
… Τώρα είναι εκεί ο μπαμπάς μου, θέλει να πουλήσει το σπίτι μας. Εγώ δεν μπορώ να φανταστώ πως δε θα ξαναπάμε εκεί. Η μαμά μου είπε ότι φέτος θα πάμε, μου το ορκίστηκε, και τώρα εγώ περιμένω πότε θα ΄ρθει το καλοκαίρι για να πάμε εκεί. Όταν ξεκινούσαμε εγώ ένιωθα σαν να μου ξερίζωναν την καρδιά. Κοίταζα αχόρταγα γύρο μου, δεν ήθελα να αφήσω την πατρίδα μου, αισθανόμουν ότι με παίρνουν από την πατρίδα μου και με πηγαίνουν κάπου μακριά όπου θα νιώθω σαν ξένη.
… Τώρα έχω και εδώ φίλους, μα όταν θυμάμαι την πατρίδα μου δεν μπορώ να κρατηθώ από τα κλάματα. Άμα ήταν όλα έτσι όπως στη Ρωσία, είχαμε εδώ τους συγγενείς μας… Αλλά δε βαριέσαι, τώρα όλα πέρασαν και είμαστε στην Ελλάδα. Πότε θα έρθει η στιγμή που θα είμαστε πάντα όλοι απ' την αρχή ξανά μαζί. Να παίρναμε και το σπίτι μας που μέναμε μαζί μας, να παίρναμε όλη την πατρίδα μαζί μας. Όταν ήρθαμε την πρώτη μέρα στην Ελλάδα ήμασταν σαν ξένοι.
Όλγα

  ...Έστρωσα το κρεβάτι μου, με τα σεντόνια τα άσπρα. Ήταν η τελευταία φορά που έκανα δουλειές στο σπίτι.
Γιατί να φεύγαμε και να αφήναμε την πατρίδα μας και τον πατέρα που ήταν τόσο δύσκολο για να 'ρθει στην Ελλάδα; Αν ήταν καλά στην Αλβανία δε θα είχαμε φύγει από την πατρίδα μας, όπου εγκαταλείψαμε τους φίλους, το ωραίο μικρό σπιτάκι μας, τον μπαμπά μου, που κάθε φορά όταν τον θυμάμαι κλαίω. Ελπίζω ότι σε λίγο καιρό θα 'ρθει κι ο μπαμπάς, να μαζευτούμε πάλι σαν οικογένεια, να 'μαστε μαζί. Μου λείπει πολύ ο μπαμπάς, όλοι μου λείπουν, οι συγγενείς, οι φίλες μου, που παίζαμε πολύ μαζί, μόλις ερχόμασταν απ' το σχολείο αφήναμε τις τσάντες κι αμέσως έξω στην αυλή, για να παίξουμε διάφορα παιχνίδια.
       Όμως εκείνη την ημέρα στενοχωρήθηκα πολύ που θα έφευγα. Άρχισα να κάνω τις δουλειές μέσα στο σπίτι στενοχωρημένη με λύπη, έτρεμαν τα χέρια μου, έτρεμαν τα χέρια μου, έκλαιγα, μαζί και ο μπαμπάς. Έστρωσα το κρεβάτι μου, με τα σεντόνια τα άσπρα. Ήταν η τελευταία φορά που έκανα δουλειές στο σπίτι. Κοντεύει η ώρα, έρχονται όλες οι φίλες μου για να με αποχαιρετήσουν και οι γείτονες. Έκλαιγα μαζί τους με λύπη, φίλησα τον μπαμπά, τη γιαγιά, τον παππού, μαζεύτηκαν όλοι και με αποχαιρέτησαν. Μπήκα στο αμάξι, έβαλε ο οδηγός τις βαλίτσες μας όπου είχαμε πάρει μόνο ρούχα και λίγο ψωμί για το δρόμο. Αποχαιρέτησα από το τζάμι του αμαξιού όλους, τα δάκρυα δε σταματάγανε. Ξεκινήσαμε και φτάσαμε στα σύνορα, όπου είχαμε λίγες δυσκολίες απ' την αρχή κι έτσι στις πέντε η ώρα τα ξημερώματα φτάσαμε στα σύνορα στη μαμά μου που ήταν σε ένα χωριό.
Μαρία

… Πέρασαν δυο χρόνια και μας ήρθε μια είδηση, πέθανε η γιαγιά μου. Και λέω στον εαυτό μου, μόλις συνήθισα στην Ελλάδα πάλι ήρθε κακό για να μην αγαπώ την Ελλάδα. Η γιαγιά στενοχωρήθηκε πάρα πολύ που μας έχασε, αλλά βγήκε ανάποδα, εμείς τη χάσαμε για πάντα. Πάει ο τρίτος χρόνος και η γιαγιά μου ξεχνιέται σιγά σιγά, και εγώ, όσο πάει, συνηθίζω στην Ελλάδα. Λέω: Καλά που δεν έμεινα χωρίς καθόλου πατρίδα.
        Ήταν τέλος Απριλίου του 1992, εμείς με τους γονείς μας ετοιμαζόμασταν για να πάμε σε μια ξένη χώρα που ονομάζεται Ελλάδα. Μου έλεγε η μαμά: Πάνε να κοιμηθείς, παιδί μου, αύριο πρέπει να φύγουμε. Εγώ δεν άντεχα αυτά τα λόγια, τα δάκρυά μου ανάβλυζαν, εγώ κατέβασα το κεφάλι μου και έφυγα. Πήγα ξάπλωσα και σκεφτόμουν, τι θα κάνω, Δε θα αντέξω εκεί, πώς να πάω αφού όλοι οι φίλοι μου είναι εδώ, εδώ γεννήθηκα, πώς να αφήσω την πατρίδα μου, ως το πρωί σκεφτόμουνα. Η ώρα περνούσε τόσο γρήγορα. Η γιαγιά μου και οι φίλοι μου δεν ήθελαν να με χάσουν. Εγώ τους έλεγα: _ Μην κλαίτε, δεν πεθαίνω, θα σας ξαναδώ, αλλά δεν ήξερα ότι ήταν η τελευταία φορά που μιλούσα με τη γιαγιά μου, η καημένη πέθανε, η αγαπημένη μου η γιαγιάκα. Όταν πλησίαζε η ώρα εγώ κοίταξα πολύ προσεκτικά γύρο μου και είπα στον εαυτό μου, τι μέρα είναι αυτή που δεν την περίμενα καθόλου, δεν πίστευα ότι φεύγουμε. Τους αποχαιρέτησα όλους δακρυσμένη και κάθησα στο αυτοκίνητο.
        Όταν κάθησα δεν έκλαιγα πολύ, αλλά όταν το αυτοκίνητο ξεκίνησε σιγά σιγά τα δάκρυά μου έτρεχαν ποτάμι. Ξεκινήσαμε λοιπόν για να φύγουμε. Στο δρόμο έλεγα στον εαυτό μου: Σταμάτα, μη στενοχωριέσαι τόσο, θα βρεις και στην Ελλάδα φίλους. Τόσοι και τόσοι πήγαν εκεί, πέθαναν, τι! Όχι βέβαια, δε θα συμβεί τίποτα ούτε και σε σένα. Τρεις μέρες ταξιδεύαμε. Όταν περνούσαμε τα σύνορα εγώ έλεγα: Δεν είμαι πια Ρωσίδα, θα είμαι Ελληνίδα, μια κυρία θα γίνω, αλλά στην καρδιά μου ήταν μόνο η Γεωργία.
        Ήρθαμε στην Ελλάδα. Τις πρώτες μέρες εγώ περπατούσα στην Ελλάδα σαν σε όνειρο. Γιατί δεν πίστευα ότι είμαι Ρωσίδα. Πέρασαν δυο χρόνια και μας ήρθε μια είδηση, πέθανε η γιαγιά μου. Και λέω στον εαυτό μου, μόλις συνήθισα στην Ελλάδα πάλι ήρθε κακό για να μην αγαπώ την Ελλάδα. Η γιαγιά στενοχωρήθηκε πάρα πολύ που μας έχασε, αλλά βγήκε ανάποδα, εμείς τη χάσαμε για πάντα. Πάει ο τρίτος χρόνος και η γιαγιά μου ξεχνιέται σιγά σιγά, και εγώ, όσο πάει, συνηθίζω στην Ελλάδα. Λέω: Καλά που δεν έμεινα χωρίς καθόλου πατρίδα. Βρήκα μια άλλη πατρίδα, πρέπει να τα δω όλα στη ζωή μου, δεν έπρεπε να μείνω μόνο στη Γεωργία.
      Στην Ελλάδα μένουμε τώρα σ' ένα σπίτι πολύ ωραίο, αγοράσαμε έπιπλα, ψυγείο, όλα όσα χρειαζόμαστε και αποφασίσαμε να μείνουμε για πάντα εδώ. Τώρα δεν είμαι πια Ρωσίδα, είμαι Ελληνίδα. Και εδώ τώρα είμαι πολύ ευτυχισμένη με τους φίλους μου. Μου αρέσει και το σχολείο, αν και δυσκολεύομαι λιγάκι. Δεν μου αρέσουν μόνο οι αποβολές, αλλά οι καθηγητές είναι πολύ καλοί. Και τώρα λέω πρέπει να πάμε κάποτε μια βόλτα στη Γεωργία. Περιμένω αυτή τη μέρα με ανυπομονησία. Αχ, λέω, θα ξαναπάω εκεί, αχ, τι καλά!
Ελένη

…Θέλω να πω πως αν ο άνθρωπος δε ζήσει αυτό που περάσαμε εμείς, δεν μπορεί να καταλάβει αυτό που νιώθουμε.Η τελευταία μέρα που έφυγα από την πατρίδα μου ήταν ένας εφιάλτης για μένα. Δεν ήθελα να πιστέψω ότι θα έφευγα από το σπίτι μου, από την πατρίδα μου. Κάθε ώρα, κάθε λεπτό και κάθε δευτερόλεπτο για μένα ήταν ό,τι πιο ακριβό είχα εκείνη τη μέρα. Η ώρα περνούσε τόσο γρήγορα που δεν το καταλάβαινα. Ήμουν πολύ νευρικιά. Ό,τι κι αν μου έλεγαν εγώ φώναζα. Ήμουν σε άθλια κατάσταση, νομίζω πως από την οικογένειά μου εγώ σκεφτόμουν πιο πολύ απ' όλους την πατρίδα μου. Σκεφτόμουν πώς θα ζήσω χωρίς το σπίτι μου, χωρίς τη μητρική μου γλώσσα, και κυρίως χωρίς το σχολείο μου και τους φίλους μου. Πώς θα είναι εκεί που θα πάω, πώς θα καταλαβαίνω και θα μιλάω μια γλώσσα που δεν ξέρω καθόλου. Πώς θα είναι τα παιδιά εκεί, και διάφορα τέτοια. Ένιωθα σαν χαμένη, το ίδιο και η αδερφή μου. Καταριόμουν τους ανθρώπους που έκαναν τον πόλεμο. Αν δεν ήταν ο πόλεμος, Δε θα έφευγα από κει. Τους έβριζα με τις χειρότερες λέξεις. Ευτυχώς που το ξεπέρασα τώρα.
         Αποφάσισα να περπατήσω εκείνη τη μέρα στους δρόμους της πόλης μου. Φοβόμουν να περπατάω, αλλά κάποια φωνή μέσα μου έλεγε: Θεέ μου, κάνε τώρα κάποιος στρατιώτης να περάσει από δω και να με σκοτώσει για να πεθάνω στην πατρίδα μου, να με θάψουν εδώ και να μην πάω πουθενά. Αλλά ήταν πολύ χαζό αυτό που σκεφτόμουν και το παραδεχόμουν και τότε.Όταν ήρθα στο σπίτι η μητέρα μου μάζευε τα ρούχα μας. Δεν μπορούσα να τη βοηθήσω, γιατί έτρεμαν τα χέρια μου. Η σκέψη ότι δε θα έβλεπα κανένα αγαπημένο μου πρόσωπο με σκότωνε. 'Ημουν το πιο δυστυχισμένο κορίτσι στον κόσμο. Έτσι ένιωθα. Ότι με ξέχασε ο Θεός. Σκεφτόμουν ότι το Σεπτέμβριο οι συμμαθητές μου θα ήταν στην έκτη τάξη και εγώ θα πήγαινα στο σχολείο κάπου μακριά. Τα δάκρυά μου δεν έλεγαν να σταματήσουν, έτρεχαν σαν ποτάμι. Δεν ήθελα να με δει η μητέρα μου να κλαίω, επειδή δεν ήθελα να τη στενοχωρήσω. Δυστυχώς ήρθε η στιγμή να φύγουμε.

  Πριν φύγουμε πέρασα δυο-τρεις ώρες με τη πιο στενή μου φίλη. Της έδωσα πολλές φωτογραφίες μου και αυτή δικές της. Ανταλλάξαμε δώρα για να θυμόμαστε για πάντα η μία την άλλη. Της έδωσα όλα όσα είχα, τις κούκλες μου, τα ζωγραφισμένα χαρτάκια, όλα. Με αγκάλιασε σφιχτά και μου είπε πως δε θα με ξεχάσει ποτέ και πως μόνο τώρα θα καταλάβουμε πόσο δεμένες είμαστε, επειδή θα είμαστε πολύ μακριά η μία από την άλλη. Ήμασταν πολύ δυστυχισμένες. Μετά κατεβήκαμε από το σπίτι της στο δικό μου γιατί έμενε μισή ώρα για το λεωφορείο. Ξαφνικά ήρθε το φορτηγό που θα μας πήγαινε μέχρι το σταθμό λεωφορείων. Αποχαιρέτησα όλους τους γείτονες, τους φίλους μου, κλαίγαμε κι εμείς, κλαίγανε κι αυτοί, που μείνανε πίσω. Μου ήταν δύσκολο να πιστέψω πως μπορεί να μη τους δω ποτέ μου. Εμείς φεύγαμε στην Ελλάδα οι άλλοι μπορεί να έφευγαν για αλλού. Γι' αυτό μπορεί να μη τους ξανάβλεπα. Καθήσαμε στο φορτηγό, εγώ, η αδερφή μου και η μητέρα μου. Μαζί μας κάθησε και η στενή μου φίλη να με ξεπροβοδίσει. Όταν φτάσαμε στο σταθμό κατεβήκαμε από το φορτηγό και πήγαμε στο λεωφορείο μας.
      Το λεωφορείο ήταν γεμάτο ανθρώπους. Ήταν ένα σωρό κόσμος εκεί. Ένας αποχαιρετούσε τη μητέρα του, άλλος την αδερφή ή τον αδερφό του… Εμένα με αποχαιρετούσε η στενή μου φίλη, με αγκάλιασε πολύ σφιχτά και έκλαιγε. Το ίδιο κι εγώ. Όταν μπήκαμε στο λεωφορείο η φίλη μου με φώναξε, εγώ γύρισα και την είδα να κλαίει και να μου λέει κάτι, αλλά εγώ δεν άκουγα τίποτα. Όλος ο κόσμος ούρλιαζε και έκανε πολύ θόρυβο. Ξαφνικά το λεωφορείο ξεκίνησε, η καρδιά μου πήγε να σπάσει. Ήταν σαν να τη χτυπούσαν δυνατά με μαχαίρι, αλλά εγώ ήμουν συγκρατημένη. Το λεωφορείο πήγαινε πολύ σιγά. Κάθησα στο παράθυρο και κουνούσα το χέρι μου για να αποχαιρετήσω τη φίλη μου. Εκείνη έτρεχε και έκλαιγε. Δεν μπορούσα άλλο, τα δάκρυά μου έτρεχαν ποτάμι, και επιτέλους το λεωφορείο μας άρχισε να τρέχει. Κοιτούσα γύρο μου για να χορτάσω αυτή την τελευταία στιγμή. Νομίζω πως αυτή τη στιγμή δε θα τη ξεχάσω ποτέ. Θέλω να πω πως αν ο άνθρωπος δε ζήσει αυτό που περάσαμε εμείς, δεν μπορεί να καταλάβει αυτό που νιώθουμε.
Βερόνικα

http://users.forthnet.gr/the/garva/Index.htm

Διάγραμμα της έννοιας "Χάσμα γενεών"

Χάσμα γενεών from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Πνευματικοί άνθρωποι"

Πνευματικοί Άνθρωποι from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Εξειδίκευση"

Εξειδίκευση from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Καταναλωτισμός"

Καταναλωτισμός from sokaniak

Προβλήματα στο χώρο της εργασίας

Διάγραμμα της έννοιας "Παράδοση"

Παράδοση from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Τουρισμός"

Τουρισµός from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Ειρήνη"

Ειρήνη from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Πόλεμος"

Πόλεμος from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Οικογένεια"

Οικογένεια from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Κομφορμισμός"

Κομφορμισμός from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Κοινωνικοποίηση"

Ορισμός
       Κοινωνικοποίηση ονομάζεται η αφομοίωση από τα μέλη μιας κοινότητας των κανόνων, των αξιών και των πολιτιστικών παραμέτρων της (θρησκεία, ήθη, έθιμα, παράδοση, κ.ά.). Είναι δηλαδή η διαδικασία, μέσω της οποίας το άτομο ενσωματώνεται σε μια κοινωνική ομάδα ως μέλος της.

      Μαθαίνει και υιοθετεί τις αξίες και τους κανόνες που διέπουν την κοινωνική ζωή της ομάδας και αναπτύσσει όλες τις ιδιότητες και ικανότητες που του επιτρέπουν να ανταποκριθεί σε διάφορους κοινωνικούς ρόλους και να καταλάβει κάποιες θέσεις μέσα στην κοινωνική ομάδα ή στην κοινωνία στο σύνολό της. Μία εκ διαμέτρου αντίθετη έννοια από την κοινωνικοποίηση είναι η μαζοποίηση ( κοινωνικός κομφορμισμός).

Ως προς το χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής της, η κοινωνικοποίηση χαρακτηρίζεται:
  Συνεχής και μακρόπνοη: Δεν περατώνεται σε κάποια ηλικία, αλλά συνεχίζεται ως το τέλος της ζωής του ανθρώπου.

 Δυναμική: Συνίσταται στην εκμάθηση των ρόλων που θα διαδραματίσει ο άνθρωπος στη ζωή του.

 Πολύπλοκη και πολυδιάστατη: Οι απαιτήσεις της εποχής και η ταχύρυθμη εξέλιξη απαιτούν προσαρμογή.

Γνωρίσματα κοινωνικοποίησης
  Δίνει στα άτομα τη δυνατότητα να εσωτερικεύσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους απέναντι στην κοινότητα.

 Τα άτομα αποκτούν επίγνωση των κοινωνικών τους ρόλων.

  Διαμορφώνονται άτομα που με τη δράση τους εξασφαλίζουν τη συνοχή και τη διατήρηση της κοινότητας.

 Παρά το γεγονός ότι το άτομο ανήκει αδιαμφισβήτητα σε ένα αδιάσπαστο σύνολο, δε χάνει το καθένα την προσωπικότητα και την ατομικότητά του.

 Είδη κοινωνικοποίησης
 Υγιή ή θετική: Με ποιοτικά μέσα και πρότυπα, το άτομο αφομοιώνει δημιουργικά τους κανόνες και τις αξίες, ενώ αντιμάχεται τα κακώς κείμενα ύστερα από κριτικό έλεγχο. Συνεπώς, επιτυγχάνεται η ομαλή προσαρμογή και η ενεργός ένταξη του ανθρώπου στην κοινωνία.

 Παθητική: Ο άνθρωπος, μέσω της καταλυτικής επίδρασης των θεσμών και των προτύπων, αποδέχεται αβασάνιστα κανόνες, αξίες και συμπεριφορές, με επακόλουθο την αλλοτρίωση, τη μαζοποίηση και τη χειραγώγηση.

 Αρνητική: Άτομα και ομάδες συμπεριφέρονται αντιδραστικά, αφού δεν έχουν κατανοήσει τους κανόνες της κοινωνίας, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση και την αντικοινωνική συμπεριφορά. 

Φορείς κοινωνικοποίησης
 Πρωτογενείς φορείς, όπως η οικογένεια και η παρέα των συνομηλίκων, κτλ., στους οποίους η αλληλεπίδραση των μελών της κοινωνικής ομάδας χαρακτηρίζεται από στενές διαπροσωπικές και συναισθηματικές σχέσεις.

1. Οικογένεια: Ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης, η οικογένεια διαμορφώνει σημαντικά τους κανόνες, τις συνήθειες, τις αξίες και τις αντιλήψεις του παιδιού από τη στιγμή της γέννησής του. Ειδικότερα, η οικογένεια αποτελεί τον καθοριστικής σημασίας φορέα για τη συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου κατά την παιδική του ηλικία.

2. Παρέα συνομηλίκων (φιλίες): Η παρέα διαμορφώνει τον τρόπο επικοινωνίας, τη σκέψη και τα πρότυπα συμπεριφοράς των ανθρώπων. Η αποδοχή των κανόνων της ομάδας (π.χ. γλωσσικός κώδικας, ντύσιμο, ποδοσφαιρικές προτιμήσεις) αποτελεί στοιχείο που ευνοεί την αίσθηση του ατόμου που ανήκει στην ομάδα

      Δευτερογενείς φορείς, όπως το σχολείο, ο χώρος εργασίας, το κράτος και η Εκκλησία στους οποίους οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων (π.χ. δασκάλων-μαθητών, εργοδοτών-εργαζόμενων κτλ.) ρυθμίζονται συνήθως βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και είναι περισσότερο τυπικές.

 1. Σχολείο: Το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας μεταβιβάζει στη νέα γενιά τις κοινές παραδόσεις, αλλά και τη συσσωρευμένη γνώση της κοινωνίας.

2. Θρησκεία: Η θρησκεία αποτελεί έναν κοινωνικό θεσμό που πραγματεύεται τη σχέση των ανθρώπων με το θείο. 3. Μ.Μ.Ε: Η επίδραση των Μ.Μ.Ε αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην κοινωνικότητα του ατόμου. 4. Κράτος: Το κράτος αποτελεί φορέα κοινωνικοποίησης ιδιαίτερα σημαντικό.

 ΘΕΣΜΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ
Κατοχυρώνονται από το νόμο οι εξής:
  Η οικογένεια  Το σχολείο  Το κράτος-οι νόμοι  Η εκκλησία  Το επάγγελμα

 ΜΗ ΘΕΣΜΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ
Δεν είναι νομικά κατοχυρωμένοι οι εξής:
  Οι φιλίες και συναναστροφές (παρέες).
 Το κοινωνικό περιβάλλον με τις αξίες, αντιλήψεις, παραδόσεις.
 Τα Μ.Μ.Ε.
 Η τέχνη και ο αθλητισμός.
 Οι διανοούμενοι.
 Οι σύλλογοι και τα σωματεία.

Θετικές συνέπειες κοινωνικοποίησης
       Με την ένταξη του ανθρώπου σε ομάδες που ο ίδιος επιλέγει σε διάφορα στάδια της ζωής του, καθώς και με την εν γένει κοινωνικοποίησή του στο ευρύτερο κοινωνικό σώμα επιτυγχάνονται τα εξής:
 Το άτομο βρίσκει διέξοδο στην έμφυτη κοινωνικότητά του.

 Ο άνθρωπος αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη ευκολία τα ατομικά του προβλήματα.

 Μέσω της επαφής και της συναναστροφής με άλλα άτομα αφομοιώνει έναν κώδικα ηθικών αξιών, βιώνει την εθνική ετερότητα και αγωνίζεται για το κοινό καλό.

 Η κοινωνική ενσωμάτωση συντελεί στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, καθώς αυτό παρατηρεί αντιλήψεις, ιδέες και συμπεριφορές που το σημαδεύουν βαθιά, του αφήνει όμως και το περιθώριο να διατηρήσει και να αναπτύξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (δεν υφίσταται καθολική αφομοίωση). Το άτομο ολοκληρώνεται πνευματικά (διεύρυνση οριζόντων, κατάκτηση γνώσης), ηθικά (σεβασμός, υπευθυνότητα και αυτογνωσία, επειδή μέσα από τους άλλους αναγνωρίζει την ετερότητά του) και ψυχικά (ικανοποίηση από την αποδοχή, υψηλή αυτοεκτίμηση, σιγουριά και ασφάλεια).

 Ο άνθρωπος αποκτά αυτοπειθαρχία, εφόσον ελέγχει τις ορμές και τα ένστικτά του, η αποδοχή των κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς και συνεπώς η αποφυγή περιθωριοποίησης, ένα πνεύμα συλλογικότητας και ομαδικότητας, αφού το άτομο αγωνίζεται για την υλοποίηση συλλογικών στόχων.

  Το άτομο αποκτά κοινωνική και πολιτική συνείδηση, εφόσον γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, μυείται στην αξία της προσφοράς σε επίπεδο επαγγελματικό, πολιτικό και εθνικό, αλλά και της κοινωνικής αναγνώρισης. Ο νέος λοιπόν που εντάσσεται ομαλά στην κοινωνία εμφανίζει τα ακόλουθα γνωρίσματα:

 Προσωπική ταυτότητα (άποψη, αξίες, υγιής προσωπικότητα).

 Κοινωνική ταυτότητα (αντίληψη συλλογικότητας, ομαδικότητας).

 Πολιτική συνείδηση (ενεργός πολίτης).

 Εθνική και διεθνιστική συνείδηση (φιλόπατρις και διεθνιστής). Παθητική- αρνητική κοινωνικοποίηση

Γενεσιουργά αίτια
 Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και τα κοινωνικά αδιέξοδα (πολιτική κρίση, διαφθορά, ανεργία και κοινωνικοί αποκλεισμοί).

 Η παρακμή των ιδανικών, η κρίση των αξιών και η έλλειψη υγιούς προσανατολισμού γκρεμίζει τα σταθερά σημεία αναφοράς και προκαλεί σύγχυση.

 Τα πρότυπα και οι συνθήκες της εποχής (χρηματοθηρία, ατομικισμός, τεχνοκρατισμός, εξειδίκευση), αλλά και ο διαβρωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε.

 Η δυσλειτουργία των φορέων αγωγής (ανεπαρκής αγωγή από την οικογένεια, το σχολείο και την πνευματική ηγεσία).

 Η ατομική ανευθυνότητα και νωχελικότητα.


Χαρακτηριστικά των νέων

 Ο νέος που εντάσσεται στην κοινωνία παθητικά:
 Είναι άβουλο ον, ψιττακίζει.

 Άγεται και φέρεται, διασκεδάζει ανούσια.  Συντηρεί τη διαφθορά και την ανηθικότητα.

 Είναι υλιστής και ατομικιστής.

  Απέχει από τα κοινά, είναι φιλήσυχος και άχρηστος.

 Δεν αντιλαμβάνεται τον ιστορικό του ρόλο και κυρίως την ευθύνη απέναντι στον εαυτό του και την κοινωνία.

 Ο νέος που κοινωνικοποιείται αρνητικά:
 Συμπεριφέρεται επιθετικά και αντικοινωνικά.

 Είναι οπαδός της στείρας αμφισβήτησης.

 Είναι αρνητής των πάντων.

 Είναι εν δυνάμει εγκληματίας, τρομοκράτης, ναρκομανής…

Ταμίμ Αλ Μπαργκούτι: «Αν η τρομοκρατία αναφέρεται στη δολοφονία αθώων πολιτών, τότε οι μεγαλύτεροι τρομοκράτες στον κόσμο εκλέγονται δημοκρατικά»

        Μπορεί η ποίηση να είναι «ροκ»; Ναι για τον «πρίγκιπα της ποίησης», όπως τον αποκαλούν στον αραβικό κόσμο, Ταμίμ Αλ Μπαργκούτι. Είναι χιλιάδες εκείνοι που έχουν σταθεί σε μια ουρά, για να ακούσουν τον γνωστό Άραβα ποιητή να απαγγέλει το ποιήμα του «Στην Ιερουσαλήμ».
        Γεννημένος το 1977 ο Ταμίμ Αλ Μπαργκούτι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ουγγαρία μαζί με τον εξορισμένο πατέρα του, επίσης αναγνωρισμένο άραβα ποιητή Μουρίντ Αλ Μπαργκούτι και την Αιγύπτια συγγραφέα μητέρα του, Ράντα Ασούρ. Την χρονιά που γεννήθηκε , το 1977, πολλοί Παλαιστίνιοι απελάθηκαν από την Αίγυπτο εξαιτίας της Αιγύπτιο-Ισραηλινής συμφωνίας ειρήνης.
       «Μέσα από αυτή την εμπειρία αισθάνθηκα ότι έπρεπε να αντισταθώ απάναντι σε μια μεγάλη δύναμη η οποία με καταδίωκε επειδή ανήκα σε μια συγκεκριμένη εθνότητα σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή» τονίζει στην συνάντηση μας στο γραφείο του στο Κέντρο Αραβικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Τζορζτάουν της Ουάσινγκτον όπου διδάσκει. «Γιατί επιλέξατε την Αμερική;» τον ρωτάω για την αποφάση του να ζήσει στη χώρα την οποία έχει κατακρίνει. «Η Αμερική έχει χώρο για όλους, για τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, αλλά και για τον Τζορτζ Μπους».

Εκφράζεται η πολιτική μέσα από την ποίηση;

«Ο μοναδικός τρόπος που βρήκα για να αντισταθώ ειρηνικά ήταν μέσα από την ποίηση. Όταν ήμουν πέντε χρονών είχα επισκεφθεί την διαλυμένη από τον πόλεμο πόλη της Βηρυτού, λίγο πριν από την εισβολή του Λιβάνου από τους Ισραηλινούς τον Ιούνιο του 1982. Εκεί διδάχθηκα το γράμμα «noon», το γράμμα «ν». Θυμάμαι αναγνώρισα το γράμμα σε ένα κατάστημα με γλυκά, και την ίδια στιγμή αναγνώρισα ένα τανκ καλυμμένο με ένα πράσινο ύφασμα. Τα γλυκά, το τάνκ και το γράμμα έγιναν ένας στίχος».

Στην Αίγυπτο έχετε θεωρηθεί εχθρός του κράτους.

«To 2003, μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, υπήρξαν διαδηλώσεις στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καίρου, έπειτα από τις οποίες μου ζητήθηκε δήθεν ευγενικά να φύγω από τη χώρα. Στα Αραβικά υπάρχουν 77 λέξεις για την αγάπη. Συγκεκριμένα δύο από αυτές έχουν ιδαιίτερο ενδιαφέρον. Η μια είναι “Shawq», σύμφωνα με την οποία η αγάπη είναι βασισμένη στην απουσία του αγαπημένου. Η άλλη είναι η λέξη «Hob», η οποία αναφέρεται στην παρουσία του αγαπημένου. Η Παλαιστίνη ήταν πάντα η μακρινή πατρίδα, ιερή, αλλά απόμακρη, η απουσία της ήταν πάντα πολύ δυνατή, ήταν όμως περισσότερο ένα βίωμα της φαντασίας μας. Αντίθετα η Αίγυπτος ήταν η πατρίδα στην οποία είχα γεννηθεί, και είχα την πολυτέλεια να της είμαι θυμωμένος, να την βαριέμαι, να θέλω και να μπορώ να φύγω. Έγραψα ένα ποίημα. Ο τίτλος τους ποιήματος ήταν «Με ρωτούν αν αγαπάω την Αίγυπτο. Δεν ξέρω».

Ποια είναι η γνώμη σας για την αποτυχία της Αμερικής στο Ιράκ;

«H αδυναμία της Αμερικής στο Ιράκ προστάτευσε τον κόσμο από πολλές ανάλογες επιχειρήσεις εκδημοκρατισμού χωρών. Είχα ρωτήσει κάποτε έναν Αμερικανό πολιτικό αναλύτή ο οποίος προέτρεπε για εισβολή στο Ιράκ, «θέλετε να σκοτώσετε ανθρώπους και να ισχυρίζεσθε ότι τους απελευθερώνετε;». Μου απάντησε «Ναι ακριβώς, αν είναι απαραίτητο θα χρησιμοποιήσουμε πυρηνικά για να επιβάλουμε την δημοκρατία, το κάναμε στην Ιαπωνία και σήμερα ευημερούν. Η Αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι αποικιακή. Οι αποικιοκράτες συχνά υποτιμούν την ανθρωπιά των θυμάτων τους, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούν την έννοια της ανθρωπιάς ως δικαιολογία για τις αποτρόπαιες πράξεις τους. Το Ισράηλ δημιουργήθηκε σαν ένα ασφαλές καταφύγιο για τους Εβραίους του κόσμου και αποτελεί σήμερα το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για έναν Εβραίο».

Αν ωστόσο η εισβολή είναι στο όνομα του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» είναι δικαιολογημένη κατά τη γνώμη σας;

«Όποτε κάποιος με ρωτάει για την τρομοκρατία του ζητάω να την ορίσει για να την καταδικάσω. Εάν ο ορισμός της έννοιας της τρομοκρατίας αναφέρεται στην δολοφονία αθώων πολιτών, τότε οι μεγαλύτεροι τρομοκράτες στον κόσμο εκλέγονται δημοκρατικά. Οι μοναδικές ατομικές βόμβες, που χρησιμοποιήθηκαν ποτέ, ήταν από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, εναντίον των Γιαπωνέζων.
Εάν ο Τζορτζ Μπους πραγματικά φοβόνταν τα πυρηνικά όπλα τότε θα έπρεπε να γνωρίζει ότι οι τρομοκράτες τα έχουν στην κατοχή τους από το 1945. Μήπως η τρομοκρατία αφορά μόνο την δολοφονία πολιτών με κακές προθέσεις; Ή μήπως διαφοροποιείται όταν κάποιος σκοτώνει με κακές προθέσεις και όχι με καλές προθέσεις. Ή όταν κάποιος σκοτώνει στοχευμένα ή τυχαία;»

Η ανάγνωση της ποιήσης σας στην Μέση Ανατολή αλλά και σε άλλες χώρες προσελκύει πλήθη ανθρώπων.

«Η ποίηση ήταν ανέκαθεν μια από πιο σημαντικές καλλιτεχνικές εκφράσεις στην Αραβική κουλτούρα. Σε όλες τις εκφάνσεις της, από τη λογοτεχνία στη νομομάθεια, η ποίηση έχει υπάρξει ένα επιστημολογικό αξίωμα το οποίο ξεσκέπαζε την αλήθεια. Τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια υπήρχε μια σχολή στον Αραβικό κόσμο, η οποία έχει μετατρέψει την ποίηση σε μια ελιτιστική τέχνη η οποία δεν είναι κατανοητή για τους περισσότερους ανθρώπους. Η αραβική ελίτ υποστήριζε ότι η απελευθέρωση από την τυραννία απαιτούσε την δική τους γλώσσα. Μέσα στην απομόνωση τους ξέχασαν τον απλό κόσμο αυτόν που υπέφερε και που μιλάει τη γλώσσα του λαού. Αλλά μέσα στα παθήματα του Αραβικού κόσμου, δεν υπάρχει χώρος για ελιτισμό. Η ποίηση είναι η φωτιά του λαού. Ο λαός χειροκροτεί, κάνει παραγγελιές, είναι σαν ροκ συναυλία».

Τι σας ενέπνευσε να γράψετε το ποιήμα «Στην Ιερουσαλήμ»;

«Η Ιερουσαλήμ είναι η απαγορευμένη πόλη. Την στιγμή που μου απαγορεύεις να μπω στα Ιεροσόλυμα, η ίδια η έξωσή μου, μου ανήκει. Είχα την μοναδική ευκαιρία να επισκεφθώ την πόλη πριν από δέκα χρόνια και έγραψα αυτό το ποίημα. Έγινε πολύ δημοφιλές, και παιδιά το απαγγέλουν σε γάμους. Νέοι αλλά και γέροι έρχονται σε απαγγελίες ποιημάτων. Η Ιερουσαλήμ ανήκει σε όλους αυτούς».

Γιατί πιστεύετε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν το Ισραήλ; Πιστεύετε ότι οι εκ νέου προθέσεις τους για ειρήνη είναι αληθινές;

«Θα πρέπει να ρωτήσετε τους ίδιους, αλλά όπως έχω ήδη πει, το κράτος του Ισραήλ είναι μια αποτυχία. Σαν ένας παράδεισος για τους Εβραίους, αποδείχθηκε εξαιρετικά επικίνδυνος. Ως στρατιωτικό κέντρο για τους Αμερικανούς αποδείχθηκε άχρηστο.Η Αμερική αναγκάστηκε να πολεμήσει τους πολέμους της στη Μέση Ανατολή χωρίς την βοήθεια του Ισραήλ. Όσο για το Παλαιστινιακό πρόκειται για θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εάν οι 4 εκατομμύρια πρόσφυγες στους καταυλισμούς της Ιορδανίας και του Λιβάνου αύριο γίνονταν Εβραίοι, θα ήταν ευπρόσδεκτοι να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Έαν οι τρεις εκατομμύρια Παλαιστίνιοι υπό κατοχή σήμερα στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα αύριο γίνονταν Εβραίοι θα είχαν το δικαίωμα να ψηφίσουν.

      Πιστεύω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δυο πλευρές: η μια είναι αυτή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και η άλλη αυτή του Ντόναλντ Ράμσφελντ να χαμογελάει και να δηλώνει ότι δεν κρατάει λογαριασμό των θυμάτων στο Ιράκ. Η Αμερική πρέπει να κάνει την επιλογή της. Δεν μπορεί την ίδια στιγμή που η Χίλαρι Κλίντον συναντάει τον Νετανγιάχου και τον Αμπάς και τους συγχαίρει για την προσπάθειά τους στο δρόμο για την ειρήνη να σκοτώνει αθώους με τηλεκατευθυνόμενες ρουκέτες στο Αφγανιστάν. Πριν από λίγες ημέρες στη Λωρίδα της Γάζας σκοτώθηκαν τρεις Παλαιστίνιοι από τα πυρά ενός ισραηλινού τανκ. Για ποια ειρήνη κάνουμε λόγο;».

Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου /www.protagon.gr

Ολυμπισμός

Ολυμπισμός from sokaniak

Ο θρίαμβος του σύγχρονου κομφορμισμού

       Υπάρχει κάτι αμεσότερο για όσους πιστεύουν ότι ζουν σε μια δημοκρατική κοινωνία, από το να διερωτηθούν σχετικά με το ρόλο που διαδραματίζει ο πολιτισμός στην κοινωνία στην οποία ζουν; Και ειδικά σε μια περίοδο, όπου παρατηρούμε μια άνευ προηγουμένου διάδοση αυτού που ονομάζουμε «πολιτισμό»;
        Για περισσότερο από δύο αιώνες υποστηριζόταν ότι ο ειδικός ρόλος του πολιτισμού σε μια δημοκρατική κοινωνία- σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις μη δημοκρατικές κοινωνίες- εντοπίζεται στο ότι ο πολιτισμός είναι για όλους και δεν απευθύνεται μόνο σε μια συγκεκριμένη ελίτ. Αυτό σημαίνει ότι ο πολιτισμός πρέπει να είναι στη διάθεση όλων, όχι μόνο «νομικά» (πράγμα που δε συνέβαινε, για παράδειγμα, στην Αίγυπτο των Φαραώ), αλλά επίσης κοινωνιολογικά, με την έννοια της πραγματικής πρόσβασης.
       Ας εξετάσουμε την αμιγώς σύγχρονη περίοδο του δυτικού κόσμου, δηλαδή από τις μεγάλες επαναστάσεις του τέλους του 18ου αιώνα, που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη δημοκρατία με κύριο χαρακτηριστικό την εκκοσμίκευση και την απομάκρυνση από τον χριστιανισμό, ως περίπου το 1950, ενδεικτική χρονολογία από την οποία θεωρώ ότι γεννάται μια νέα κατάσταση. Από τη σκοπιά του δημιουργού μπορούμε να μιλήσουμε για ένα έντονο αίσθημα ελευθερίας και εκπληκτική μέθη που τη συνοδεύει,  όσον αφορά στην εξερεύνηση καινούργιων μορφών γνώσης και  της ελευθερίας να τις δημιουργήσει. Αυτή η ελευθερία είναι συνδεδεμένη με ένα αντικείμενο: είναι κυρίως η αναζήτηση και η αναπαλαίωση ενός νοήματος. Ή, ορθότερα, ο δημιουργός αναζητεί ξεκάθαρα μια νόρμα ένα νέο νόημα. Η σύγχρονη τέχνη, ακόμα και αν δεν ικανοποιεί το «λαϊκό αίσθημα», είναι δημοκρατική και
επομένως απελευθερώνει.

        Το κοινό, από την πλευρά του, συμμετέχει με πληρεξούσιο, δηλαδή μέσω του καλλιτέχνη, σε αυτή την ελευθερία. Ουσιαστικά κυριεύεται από το καινούργιο νόημα του έργου τέχνης  και αυτό διότι, παρά την αδράνεια, τις καθυστερήσεις, τις αντιστάσεις και τις αντιδράσεις, πρόκειται για ένα κοινό που γίνεται το ίδιο δημιουργός. Η πρόσληψη ενός μεγάλου καλλιτεχνικού έργου δεν είναι ποτέ- και δεν μπορεί να είναι ποτέ- μια απλή παθητική αποδοχή, αλλά αποτελεί επίσης συν- δημιουργία. Και οι δυτικές κοινωνίες από το τέλος του 18ου αιώνα ως τα μισά του 20ου αιώνα, υπήρξαν οι ίδιες αυθεντικοί δημιουργοί.
         Σήμερα, επικρατεί άραγε η ίδια κατάσταση; Όσον αφορά στην πραγματική κοινωνική λειτουργία η «λαϊκή εξουσία» αποτελεί προκάλυμμα της εξουσίας των χρημάτων, της τεχνογνωσίας, της γραφειοκρατίας, των πολιτικών κομμάτων, του κράτους και των μέσων ενημέρωσης. Όσον αφορά στο ίδιο το άτομο, παρατηρείται μια νέα αναδίπλωση για την οποία ευθύνεται ο γενικευμένος κομφορμισμός.
         Πρεσβεύω ότι ζούμε στην πιο κομφορμιστική εποχή της σύγχρονης Ιστορίας. Λένε ότι κάθε άτομο είναι «ελεύθερο». Ωστόσο στην πραγματικότητα ο καθένας προσλαμβάνει παθητικά το μοναδικό νόημα που οι θεσμοί και η κοινωνία του προτείνουν και του επιβάλλουν: τον «τηλεκαταναλωτισμό», ήτοι τον ψεύτικο καταναλωτισμό μέσω της τηλεόρασης.

       Θα σταθώ για λίγο στο θέμα της «ευχαρίστησης» του σύγχρονου τηλεκαταναλωτή. Αντίθετα από το θεατή, τον ακροατή ή τον αναγνώστη ενός έργου τέχνης, η συγκεκριμένη αυτή ευχαρίστηση περιλαμβάνει την ελάχιστη μετουσίωση. Πρόκειται για ικανοποίηση που υποκαθίσταται από τους παλμούς που προκαλεί η πράξη της ηδονοβλεψίας, για μια δυσδιάστατη «βιολογική ευχαρίστηση» η οποία συνοδεύεται από τη μέγιστη παθητικότητα. Οτιδήποτε παρουσιάζει η τηλεόραση, «καλό» ή «κακό» αφεαυτού, εκλαμβάνεται παθητικά στο πλαίσιο της αδράνειας και του κομφορμισμού.
        Ο θρίαμβος του ατομικισμού μεταφράζεται γενικά ως «θρίαμβος της δημοκρατίας». Αυτός όμως ο ατομικισμός δεν είναι και δεν μπορεί ποτέ να είναι κενή έννοια, σύμφωνα με την οποία τα άτομα «κάνουν ό,τι θέλουν».

Κ.Καστοριάδη, εφημερίδα το Βήμα 6/4/2007

Διάγραμμα της έννοιας "Αθλητισμός"

Aθλητισμός from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Προπαγάνδα"

Προπαγάνδα from sokaniak

Επαγγελματικός προσανατολισμός

Επαγγελματικός Προσανατολισμός from sokaniak

Διάγραμμα της έννοιας "Μνημεία"

Μνημεία from sokaniak

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα

Τα μάρμαρα του Παρθενώνα from sokaniak

Η διαφοροποίηση κοστίζει ακριβά!

      Τις προάλλες δημοσιεύτηκε σε μια εφημερίδα μια στατιστική έρευνα σχετικά με τους νέους και τον τρόπο που διασκεδάζουν. Οι 8 στους 10 έδωσαν την ίδια απάντηση. Αυτό το γεγονός είναι ένα είδος μαζοποίησης η οποία είναι πολύ αυξημένη στην εποχή μας για διάφορους λόγους.
        Η μαζοποίηση επηρεάζει κατά μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι νέοι. Πολλοί νέοι θεωρούν ως τρόπο διασκέδασης το χορό σε διάφορα νυχτερινά μαγαζιά, μέσα στο σκοτάδι, χωρίς φώτα και χώρο να κινηθούν και να μιλήσουν ή την υπερκατανάλωση ποτών, μέχρι να μην καταλαβαίνουν τι κάνουν. Έτσι, προκύπτουν κατά καιρούς πολλοί βιασμοί κοριτσιών, εξαφανίσεις νέων, αυτοκτονίες.
         Όλα αυτά προκαλούνται όταν η μάζα επηρεάζει καταλυτικά τους νέους και δυστυχώς σ' αυτή την ηλικία είναι πολύ ευκολόπιστοι, χωρίς συγκεκριμένα  κριτήρια επιλογής  σε οποιοδήποτε τομέα. Προσπαθούν συνεχώς να μπουν σε κάποια κοινωνική ομάδα, είτε αυτοί είναι φίλοι ή σωματεία ή οτιδήποτε άλλο. Και πιστεύουν ότι πρέπει να κάνουν τα ίδια ακριβώς πράγματα με αυτούς, χωρίς να έχουν τη δική τους προσωπικότητα και να την υποστηρίζουν. Έτσι, γεμάτοι ανασφάλεια και άγχος για την  κοινωνική αποδοχή από τους υπόλοιπους κάνουν οτιδήποτε, χωρίς να έχουν το κριτήριο της λογικής που κάποιες φορές μπορεί να τους προφυλάσσει  από κινδύνους. Δεν είναι όμως μόνο η έλλειψη λογικής  το πρόβλημα. Είναι γενικότερα η έλλειψη κριτικής ικανότητας, που απουσιάζει από τη σύγχρονη κοινωνία και μόνο  αυτή μπορεί να  τους βοηθήσει να καταλάβουν, ποιο είναι το σωστό και ποιο όχι.


         Επίσης, ένα αίτιο που ενισχύει τη μαζοποίηση είναι τα Μ.Μ.Ε. και το Διαδίκτυο. Τα Μ.Μ.Ε. έχουν κατακλύσει τη ζωή μας με διαφημίσεις, ξένα πρότυπα ζωής και αλλότριους τρόπους σκέψης, που έχουν επηρεάσει πολύ τους ανθρώπους. Ειδικά, οι  νέοι έχουν καταντήσει να είναι όλοι ίδιοι, χωρίς να υπάρχει η διαφορετικότητα ή η αλλαγή που κάνει τη ζωή μας καλύτερη και ομορφότερη. Έχουν καταλήξει να είναι οι μισοί "τρέντι" και οι άλλοι μισοί "emo" και ό,τι μένει αναρχικοί.
          Μπορούμε να πούμε όμως ότι υπάρχουν κάποιες λύσεις που μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Όλα ξεκινούν από την οικογένεια και από το σχολείο. Καλό θα είναι το παιδί να μάθει να έχει κριτική ικανότητα, να μάθει να σκέφτεται τι το ωφελεί και τι όχι και να νιώθει ασφάλεια να εκφράσει τη σκέψη του.
       Χρειάζεται να υποστηρίζει την προσωπικότητα του και να λειτουργεί αυτόβουλα. Όλα αυτά μπορούν να επιτευχθούν, όταν από μικρό κοινωνικοποιηθεί  και  μάθει να συμπεριφέρεται μέσα στο κοινωνικό σύνολο, χωρίς όμως ταυτόχρονα να γίνεται  ένα με αυτό.Δυστυχώς, η  μαζοποίηση παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες  διαστάσεις, γιατί η διαφοροποίηση δε συμφέρει στους ισχυρούς της γης!

Διάγραμμα της έννοιας "Επιστήμη"

      Το μείζον ερώτημα της ανθρωπότητας και η διαχρονική αγωνία της επιστήμης είναι να εξηγηθεί ο σκοπός και το νόημα της ζωής και του θανάτου.
   
     Μέχρις ότου απαντηθούν τέτοια είδους φιλοσοφικά ερωτήματα είναι προτιμότερο να στοχεύεται η ανεύρεση τρόπων βελτίωσης της ποιότητας της καθημερινής ζωής, παρά τα επικίνδυνα ταξίδια με γνώμονα την ανθρώπινη ματαιοδοξία.

 Ορισμός
     Η επιστήμη (< επίσταμαι = γνωρίζω καλά) είναι το σύνολο συστηματικών και επαληθεύσιμων γνώσεων, καθώς και η έρευνα αυστηρώς καθορισμένων πεδίων του επιστητού, με συγκεκριμένες και ορθολογικές μεθόδους, λ.χ. την παρατήρηση, το πείραμα, την υπόθεση, την επαγωγή κ.λ.π.

 Μορφές Επιστημών
  Θετικές και φυσικές επιστήμες: Ασχολούνται με τη μελέτη των φυσικών φαινομένων και των τυπικών συστημάτων, με βάση την παρατήρηση, το πείραμα και τη λογική.
 Κοινωνικές επιστήμες: Ασχολούνται με τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της ανθρώπινης κοινωνίας, στη βάση της παρατήρησης και της λογικής.
  Ανθρωπιστικές επιστήμες: Ασχολούνται με τη διερεύνηση της ανθρώπινης κατάστασης μέσω της λογικής και της τέχνης.
 Εφαρμοσμένες επιστήμες: Ασχολούνται με την πρακτική επίλυση προβλημάτων μέσω συστηματικών μεθοδολογιών και την επιστημονική θεμελίωση των μεθόδων αυτών. Συνήθως αποτελούν εφαρμογή κάποιων θετικών επιστημών, αλλά μπορεί να έχουν και επιρροές από τις κοινωνικές επιστήμες.

Θετικά αποτελέσματα επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης
  Αύξηση γνώσεων και προσέγγιση της αλήθειας, με αποτέλεσμα την άνοδο του πνευματικού επιπέδου και την απαλλαγή από προλήψεις, δεισιδαιμονίες και παρωχημένες αντιλήψεις Αποκτώντας γνώση της φυσικής νομοτέλειας, οι φόβοι του ανθρώπου για μυστηριώδεις δυνάμεις, που ελέγχουν και επηρεάζουν τη ζωή του , υποχώρησαν .

 Η άνοδος του πνευματικού επιπέδου βοήθησε στην απαλλαγή από στερεότυπα και προκαταλήψεις και επέτρεψε στον άνθρωπο να γνωρίσει τον εαυτό του και το συνάνθρωπό του. Με νέα αντίληψη της πραγματικότητας, το άτομο αξιοποιεί στο έπακρο τις δυνάμεις του και δημιουργεί πιο αληθινές σχέσεις με τους άλλους.

 Κατακτώντας την αλήθεια ο άνθρωπος αποκτά ψυχική ισορροπία και νιώθει ασφάλεια.

 Εύρεση νέων τρόπων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου.

 Με την τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη που συντελέστηκε , ο άνθρωπος νιώθει αναμφίβολα μεγαλύτερη ασφάλεια απέναντι στις φυσικές δυνάμεις , ενώ ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον και εμπιστεύεται τις δυνάμεις του .

 Ο άνθρωπος ωρίμασε ηθικά , διεύρυνε το διάλογο, βελτίωσε τη λειτουργία των θεσμών, διαμόρφωσε μια συγκροτημένη εικόνα για τον κόσμο, απέκτησε γνώσεις για την πολιτική και ενίσχυσε τη δημοκρατία

 Τ α σύγχρονα τεχνολογικά μέσα έχουν δώσει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να καθορίζει τη ζωή του ανεξάρτητα από φυσικούς περιορισμούς και εμπόδια. Στην εποχή μας δεν καθορίζουν πια, ούτε οι κλιματολογικές συνθήκες , ούτε τα φυσικά φαινόμενα τη διαβίωσή του. Η καλλιέργεια της γης και η βιομηχανική παραγωγή τροφοδοτούν τον άνθρωπο και ικανοποιούν τις ανάγκες του. Τα μυστήρια της φύσης αποκαλύπτονται από την επιστημονική έρευνα και δεν προκαλούν πια δέος.

 Λιγόστεψε ο μόχθος του ανθρώπου και αυξήθηκαν τα παραγόμενα αγαθά. Οι μηχανές ξεπερνούν τις μυϊκές ικανότητες του ανθρώπου και υπερτερούν σε αποτελεσματικότητα .Έτσι λοιπόν , η μηχανή, αντικαθιστώντας τον άνθρωπο σε βαριές δουλειές , τον απάλλαξε από τον κόπο και αύξησε την παραγωγικότητα , με αποτέλεσμα τη μείωση του χρόνου παραγωγής και του κόστους των προϊόντων.

 Ο άνθρωπος, στράφηκε προς την εξειδίκευση λόγω της πληθώρας των νέων γνώσεων, υιοθέτησε νέες τεχνικές και μεθόδους που βελτιώνουν την οικονομία και τελειοποίησε τον Η/Υ που συντελεί στην καλύτερη οργάνωση, ταξινόμηση και αρχειοθέτηση της γνώσης.

  Καταπολέμηση των ασθενειών και αύξηση του μέσου όρου ζωής, λόγω της τεχνολογικής προόδου στην ιατρική.

 Εξελίσσονται τα μέσα μεταφοράς, αξιοποιούνται οι φυσικοί πόροι, ικανοποιούνται οι ανάγκες των ατόμων και ανεβαίνει το βιοτικό τους επίπεδο.

  Ταχύτατη ενημέρωση, επικοινωνία και συνεργασία των λαών, ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων, νέα ρεύματα στην τέχνη. Αρνητικά αποτελέσματα επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης

  Προσκόλληση στην ειδίκευση και στην πνευματική μονομέρεια, χρησιμοθηρική αντίληψη για τη ζωή, ωφελιμιστικό πνεύμα, προσήλωση στη στείρα τεχνοκρατική γνώση.

 Η παρουσία των τεχνικών μέσων είναι τόσο κυρίαρχη , ώστε γίνεται λόγος για μηχανοποιημένη ζωή. Ο άνθρωπος υποδουλώνεται στην τεχνολογία, που είναι η εφαρμογή της επιστήμης και τυποποιείται.

  Πολιτική εκμετάλλευση της επιστημονικής γνώσης. Η επιστημονική γνώση γίνεται συχνά όπλο χειρισμού της κοινής γνώμης (προπαγάνδα, διαφήμιση), παραβίασης των ατομικών ελευθεριών (επόπτευση ιδιωτικής ζωής) και προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (ψυχολογικός εξαναγκασμός, βασανιστήρια κ.ά. ). Έτσι ο άνθρωπος μαζοποιείται, φανατίζεται εθνικά, θρησκευτικά ή πολιτικά και στρέφεται σε υποβαθμισμένες επιλογές ζωής.

  Καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος μέσω των αερίων, αποβλήτων και επιστημονικών πειραμάτων, απομύζηση των φυσικών πόρων.

 Παραγκωνισμός και εκτόπιση του ανθρώπου από την εργασία, με αποτέλεσμα τη μείωση των θέσεων εργασίας και την αύξηση της ανεργίας, με δυσάρεστες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Στον ισχυρισμό ότι με την τεχνολογία δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας θα μπορούσε να αντιταχθεί ότι οι εκτοπιζόμενοι από τον αυτοματισμό δεν απορροφούνται πλήρως από τις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται.

 Τρομακτικοί εξοπλισμοί απειλούν ανά πάσα στιγμή την ύπαρξη του ανθρώπου στον πλανήτη.

 Στείρος ανταγωνισμός για τον προσεταιρισμό των αγαθών της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Κερδοσκοπική διαχείριση του επιστημονικού πλούτου (κλωνοποίηση). Σημαντικοί κίνδυνοι απορρέουν από την κερδοσκοπική διαχείριση και οικονομική εκμετάλλευση των επιστημονικών ανακαλύψεων στον τομέα της Γενετικής. Για παράδειγμα η εξάπλωση των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων εξασφαλίζει τεράστια κέρδη στις επιχειρήσεις, αλλά εγκυμονεί πιθανούς κινδύνους για την υγεία. Επιπλέον η παραγωγή εμβρύων για «ανθρώπινα ανταλλακτικά» αποτελεί μια χαρακτηριστική ζοφερή πιθανότητα.

 Δημιουργείται άγχος στον άνθρωπο, προκειμένου να “προλάβει” τη ραγδαία επιστημονική ανάπτυξη. Έτσι, παραγκωνίζει άλλες υψηλές αξίες του παρελθόντος, όπως η γλώσσα και η παράδοση.

 Διεύρυνση χάσματος μεταξύ του Βορρά-Νότου. Οι αναπτυγμένες χώρες που ελέγχουν την επιστήμη και την τεχνολογία έχουν τη δύναμη, γιατί δύναμη σήμερα είναι η γνώση, ενώ δε βοηθούν τις τριτοκοσμικές χώρες ν’ ανεβάσουν το επίπεδό τους, επιστημονικά και τεχνολογικά.

 Παρατηρείται πολιτιστική διείσδυση και επεκτατισμός των αναπτυγμένων χωρών που ελέγχουν την τεχνολογία στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, οι οποίες οδηγούνται στην ξενομανία. Μπροστά στο δέλεαρ των υλικών αγαθών και της δόξας που μπορούν να αποκτήσουν οι διάφορες ομάδες επιστημόνων, όπως οι φυσικοί που ασχολούνται με την πυρηνική ενέργεια, οι περιβαλλοντολόγοι, οι προγραμματιστές, οι γενετιστές είναι αναγκαίο να μην επιλέξουν να υπηρετήσουν το χρήμα και να μην καταντήσουν ματαιόδοξοι. Οι ίδιοι, προβαίνοντας σε συνεργασία με τους ασκούντες πολιτική και τους κατέχοντες χρηματικά κεφάλαια ουσιαστικά γίνονται πιόνια στο παιγνίδι των μεγάλων συμφερόντων στο πλαίσιο του οικονομικού ανταγωνισμού των διαφόρων κρατών. Η κοινωνική ευθύνη του επιστήμονα αφορά και τους δύο ρόλους που καλείται να διαδραματίσει ως ειδήμων της επιστήμης και ως πνευματικός άνθρωπος.

 Α. Ως επιστήμονας
1. Στον τομέα της επιστήμης του:
  Άριστη κατάρτιση στο αντικείμενό του και ευρύτερη καλλιέργεια και παιδεία, ώστε να αποφεύγει την πνευματική μονομέρεια.
 Ανανέωση γνώσεων μέσα από αδιάλειπτη ενημέρωση.  Δεκτικότητα στο καινούργιο και αποφυγή δογματισμού και απολυτότητας.
 Χρησιμοποίηση ορθολογικών μεθόδων στο επιστημονικό του έργο.  Πνεύμα αναζήτησης και σπόρος αμφιβολίας ως προς την ορθότητα των γνώσεων.
  Σεβασμός στις κατακτήσεις του παρελθόντος, χωρίς να αισθάνεται δέσμιός τους.  Συνεργασία κι όχι ανταγωνισμός με άλλους επιστήμονες για την επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων σε προγράμματα που υπηρετούν την ειρήνη, την ευημερία, την υγεία και την προστασία της φύσης, ώστε η επιστήμη να γίνεται κοινωνικό λειτούργημα. 

2. Στη χρήση των επιστημονικών πορισμάτων:
  Να μην υπηρετεί τον πόλεμο.
 Να μην παραπληροφορεί και να μην παραβιάζει δικαιώματα.
 Να αντιστέκεται στη στράτευση και στο δόγμα «επιστήμη για την επιστήμη».
 Ανάληψη της ευθύνης για την παραγόμενη γνώση. Οφείλει να αναρωτιέται σε ποιον παρέχει τη γνώση, με ποια μέσα την παράγει και για ποιο σκοπό θα χρησιμοποιηθεί.
 Αντίσταση στην κερδοσκοπία, στις οικονομικές πιέσεις, στον τυχοδιωκτισμό και στις σειρήνες της δόξας και της δημοσιότητας. Η εντιμότητα και η συνέπεια λόγων και έργων διακρίνει τον υπεύθυνο επιστήμονα από τον απλό τυχοδιώκτη.
 Διαφώτιση της κοινής γνώμης για τη συνετή χρησιμοποίηση των επιτευγμάτων της επιστήμης, εκλαΐκευση των γνώσεών του, εξήγηση της σημασίας και των κινδύνων που απορρέουν απ΄ αυτά.
  Καθορισμός φραγμών και ορίων στην επιστημονική έρευνα με γνώμονα την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος και της ζωής.
 Να προβλέπει τους σκοπούς που επιδιώκουν να πετύχουν όσοι χρησιμοποιούν τη γνώση του.

Β. Ως πνευματικός άνθρωπος, με μόρφωση, κύρος, ευαισθησία και κοινωνική προβολή έχει ευθύνη :

 Να μορφώνει τον απλό πολίτη και να τον απαλλάσσει από στερεότυπα και προκαταλήψεις.

 Να διαφωτίζει, να ευαισθητοποιεί και να αφυπνίζει το λαό, δίνοντας διέξοδο στα προβλήματά του.

  Να στέκεται κριτικά έναντι κάθε εξουσίας και να είναι θεματοφύλακας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καταγγέλλοντας κάθε παραβίαση αυτών.

 Να αγωνίζεται για την ειρήνη και την ισότητα.

 Να στρέφει τον κόσμο στη σωστή ψυχαγωγία και να τον απεγκλωβίζει από τον καταναλωτισμό και τη μονομέρεια.

 Να μάχεται για την επικράτηση του ανθρωπισμού, της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και για τη διαφύλαξη της εθνικής ταυτότητας.

 Εγγενή εφόδια του επιστήμονα
       Επειδή η επιστήμη αναπτύσσεται αλματωδώς, απαιτείται πρωτίστως κατάρτιση και παρακολούθηση των εξελίξεων, γιατί ο επιστήμονας δεν μπορεί να επαφίεται μόνο στις πανεπιστημιακές του σπουδές. Εκείνο όμως που πρέπει να συνειδητοποιήσει ο ίδιος είναι ότι προορισμός του στη ζωή δεν είναι μόνο το εργαστήριο, αλλά και η ενεργή συμμετοχή του στα προβλήματα του κόσμου.

 Τα εφόδια που πρέπει να διαθέτει είναι τα εξής:
 Χρειάζεται να έχει ανθρωπιστικό πνεύμα, για να υπηρετήσει τον άνθρωπο με δράσεις, που δικαιώνουν την αποστολή του στη ζωή κι όχι να δικαιώνει το δόγμα «επιστήμη για την επιστήμη».
  Κριτική ματιά και ανήσυχο πνεύμα, για να ξεχωρίζει το αληθές από το αληθοφανές, ώστε να προχωρά σε νέες κατακτήσεις και να μην εφησυχάζει στην αυθεντία.
 Εντιμότητα και αξιοπρέπεια, για να μην υπηρετεί συμφέροντα και να μην εγκλωβίζεται στην ανθρώπινη ματαιοδοξία (καριέρα, χρήματα).
 Ψυχική καλλιέργεια, δηλαδή ευγένεια, θάρρος και τόλμη.
 Πνεύμα συνεργασίας με τους άλλους επιστήμονες και διάθεση κοινωνικής προσφοράς στην κοινή γνώμη.
 Λόγο υπεύθυνο, αρθρωμένο και τεκμηριωμένο, για να πείθει τον κόσμο.
 Συνέπεια λόγων και έργων, γιατί μόνον έτσι θα κερδίσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων.
 Υψηλή αίσθηση καθήκοντος, ως απαραίτητο εφόδιο στον αγώνα για το κοινό καλό μέσα από την επιστήμη του. Πώς μπορεί η επιστήμη να τεθεί στην υπηρεσία του ανθρώπου;

 Πολιτεία
  Να προβάλει άρνηση στη χρηματοδότηση επιζήμιων επιστημονικών ερευνών που οδηγούν στην εξόντωση του ανθρωπίνου είδους. Να πατάξει την εμπορευματοποίηση της επιστημονικής γνώσης.
 Να στηρίζει χρηματικά έρευνες για την ίαση ασθενειών (π.χ. ο καρκίνος), για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
 Να δημιουργήσει νόμους που καθορίζουν το είδος των επιστημονικών προγραμμάτων τα οποία πρέπει να διεξάγονται για το καλό της ανθρωπότητας.  Να σέβεται την προσωπικότητα του επιστήμονα, να στηρίζει το έργο του και να αποφεύγει την εκμετάλλευση της επιστημονικής του κατάρτισης στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των κρατών.

 ΜΜΕ
  Με την προβολή ποιοτικών εκπομπών στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο μπορούν να στρέψουν τους νέους σε νέες πνευματικές αναζητήσεις. Αντιθέτως, η προσφορά ανούσιας τηλεοπτικής διασκέδασης ή ρηχών ραδιοφωνικών προγραμμάτων (πχ μουσικές εκπομπές, αθλητικές εκπομπές), που μεταδίδονται από άπειρους δημοσιογράφους αποχαυνώνουν τη νεολαία. Φορείς αγωγής – νέοι

 Ανθρωπιστική παιδεία και μετάγγιση αξιών από την οικογένεια και το σχολείο.  Αγωνιστική δράση με ρεαλισμό, γνώση και ιδεαλισμό.

 Πολίτες
  Αυτογνωσία, ανάληψη ευθύνης, ενημέρωση, ετοιμότητα, πνευματικές ενασχολήσεις.

 Γόνιμη αμφιβολία, κριτική επεξεργασία των ερεθισμάτων.

 Αγωνιστική δράση, στήριξη κινημάτων για άσκηση πίεσης στους ιθύνοντες.

       Ένας επιστήμονας είναι υπεύθυνος για τις ανακαλύψεις του; Ασφαλώς, η ευθύνη του επιστήμονα είναι μεγάλη. Αν ανακαλύψει κάτι που μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα θα πρέπει, αν θέλει, να το θέσει υπόψη της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, αλλά ταυτόχρονα, είτε να βρει το αντίδοτο, είτε να εξαφανίσει την ανακάλυψή του. Ο επιστήμονας δεν είναι κάποιο μυθικό ον που υπάρχει μακριά από τον άλλον κόσμο, είναι κομμάτι του πληθυσμού του πλανήτη. Δεν μπορεί λοιπόν να συμπεριφέρεται αλαζονικά απέναντι στη ζωή. Πρέπει να είσαι ανθρωπιστής για να είσαι καλός επιστήμονας. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς κοιμούνται το βράδυ οι άνθρωποι που εργάζονται στη βιομηχανία των όπλων.

     Δυστυχώς, επειδή αυτά τα πράγματα είναι απόρρητα, οι άνθρωποι αυτοί συχνά είναι αόρατοι. Όμως, εκτός από αυτούς που ασχολούνται με τόσο καταστροφικά προγράμματα, υπάρχουν και οι άλλοι που αποκρύπτουν πράγματα ή μειώνουν την αξία ενός γεγονότος, όπως έγινε στο Τσερνομπίλ. Αν δεν μετρούσαν τη ραδιενέργεια, οι Σουηδοί και οι Φιλανδοί, δεν θα το είχε πάρει χαμπάρι κανείς. Επιστήμονες για να κάνουν τη «βρώμικη δουλειά» βρίσκει κανείς πάντα στην πιάτσα. Όλα τα καθεστώτα και όλες οι χώρες έχουν τέτοιους επιστήμονες - ακόμη και ο ΟΗΕ. Έχω βρεθεί σε τραπέζι που κάποιος, πολύ γνωστός, είπε ότι δεν μπορούμε να το ανακοινώσουμε αυτό, (είχε βρει κάτι) γιατί δεν θέλουμε να στενοχωρηθεί καμία χώρα-μέλος του ΟΗΕ. Αυτό τα λέει όλα.

 Απόσπασμα από συνέντευξη του Χρήστου Ζερεφού, καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών